Ortez-Protez Teknikeri B. Doğukan Yertürk
Üst ekstremitenin thoracic, lumbar ve cervikal bölgelerinde sağ veya sol tarafa doğru görülen eğriliğe skolyoz (omurgan eğriliği) denir. Skolyozda omurganın eğriliğinin dışarıdan görünümü C ya da S harfine benzetilir. C şeklinde ki ise bir bölgede eğrilik bulunur. S şeklinde ise birden fazla bölgede eğrilik bulunduğunu işaret eder.
Skolyoz birçok farklı nedene bağlı olarak kişilerde görülebilir. Skolyoz tek başına olabileceği gibi kifoz ile birlikte de görülebilir. Çoğunlukla idiyopatik ve konjenital skolyoz ile sık sık karşı karşıya kalınıyor.
Skolyoz hastalığının belirtileri şunlardır:
Omurganın yana doğru eğriliği.
Sağ veya sol omuzun öne ilerlemesi.
Omuz ve kalçanın simetrik duruşunda bozukluk.
Sırt ve bel ağrısı.
Nefes alıp vermekte zorluk çekmek.
Skolyozda açısal sınıflandırmadan yararlanılır. Omurganın eğriliğine göre korse tedavisi veya cerrahi müdahale belirlenir. Eğriliğin skolyoz olabilmesi için 10°üzerinde olması gerekir.
Omurganın 10° altındaki eğriliklerinin sağlık açısından herhangi bir etkisi olmayan küçük eğriliklerdir. 10° altındaki eğriliklerin ilerleyen zamanlarda skolyoz olabilme ihtimaline karşın gözlem altında tutulur.
Omurgada görülen 20° - 40° arasındaki eğrilikler de doktor tarafından egzersiz, fizik tedavi ve korse kullanımı tavsiye edilir.
Omurgada görülen 40° ve üzeri eğriliklerde genellikle cerrahi müdahale gerekir. Cerrahi müdahalenin amacı gövde simetrisinin sağlanmasıdır.
SKOLYOZ TEDAVİSİNDE KULLANILAN SPİNAL ORTEZLER
1-) Milwaukee Korse
Skolyozun konservatif tedavisinde progresyonu önlemek ve cerrahi ihtiyacını azaltmak için standart olarak kullanılmaktadır. Skolyoz tedavisinde CTLSO olarak kullanılan tek korse özelliğini taşımaktadır.
Posteriordan açılan sıkı bir pelvik mold bulunur. Pelvik molda tespit edilmiş bir tanesi önde iki tanesi arkada olmak üzere toplamda 3 tane uzun bar bulunur ve bu barların yukarıda tespit edildiği bir boyun bandından oluşur. Boyun bandına oksipital ve mandibular parçalar monte edilmiştir. Oksipital ve mandibular parçalar ile korsede traksiyon elde edilmesi öngörülmektedir. Uzun barlara ise eğriliğin tipine göre pedler monte edilmektedir.
Torasik bölgede pedler postero-laterale yerleştirilir ve kosta bağlantısı aracılığıyla torasik eğriliğe anterior ve transver yönde baskı uygulanır.
Lumbar bölgede ise pedlerin eğri apeksindeki transvers çıkıntıya postero-lateral olarak yerleştirilerek omurgaya bükülme ve derotasyon kuvveti uygulanmış olur. Bu baskıları verebilmemiz için lumbar lordozun korse ile azaltılması gerekmektedir.
Milwaukee korsenin bazı komplikasyonları bulunmaktadır. Özellikle çocuklarda süreç geçtikçe psikolojik problemler görülebilir. Bunun sebebi ise ortezin boyun parçasının gözükmesidir. Korsenin çene parçası mandibulaya baskı uygular ve deformiteye neden olabilir. Pedlerle uygulanan kuvvetler sebebi ile bası yaraları ve cilt lezyonları görülebilir.
Eğer ki pedler doğru yerleştirilmez ise düzeltmek için uygulanan kuvvetlerin hataları sebebiyle, eğrinin düzeltilmemesi ve ikinci bir eğri oluşma durumu ortaya çıkmaktadır.
2-) Boston Korse Sistemi
Gövdede ki eğriliğe karşı yönde kuvvet ve moment uygulanmasına dayanan etki mekanizmasına dayanır. Bu kuvvetler büyümekte olan omurgada, Hueter-Walkmann kanununa göre normale teşvik eden bir büyüme oluşmasını sağlar. Korse tedavisinin başarılı sonuçlanması için kuvvetinin yeterli büyüklükte olması ve doğru bölgede uygulanması gerekmektedir.
Torasik eğriliklerde pedler, torasik eğri apeksinde ki kostaların postero-lateraline gelecek şekilde yerleştirilir.
Lumbar eğriliklerde pedler, lumbar eğrinin apeksinde ki paraspinal kasların postero-lateraline gelecek şekilde yerleştirilir.
Korse pelvisi sarar ve süspansiyon, iliak kanatlardan sağlanır. Korsenin abdominal ve sternal bölgeleri bu basınç alanlarına bağlanarak korsenin anterior bölgesini oluşturur.
3-) Chaneau Korse
Günümüzde dünya çapında kabul görmüş ve yaygın olarak kullanılan spinal ortezdir. Chaneau korse orta ve ön bölgeden açılır. Rijit bir korsedir ve 3 boyutlu olarak omurga düzeltmesi sağlar.
Chaneau korse kendi içerisinde iki alanda sınıflandırılır ;
1-) Rigo Sistem Chaneau Korse
2-) ScoliOlogic Chaneau Light
NOT : Chaneau korsenin detaylarına ilerleyen süreçte CAD-CAM sistem ile üretilen skolyoz korselerinde değineceğim. CAD-CAM sistemi ile üretilen skolyoz korsesi için ya köşe yazısı ya bir röportaj gerçekleştirerek siz okuyucularımıza sunacağım.
4-) Lyon Korse
Rijit bir korsedir. Lyon korsede kullanılan plastik malzeme ısıyla şekil alan, barları ise duralüminyum malzemeden yapılır.
Frontal alanda düzeltme termoplastik malzeme yardımıyla verilen 3 nokta prensibine dayanır.
Torasik derotasyon, kotsal gibozitenin iç yüzeyinden verilen kuvvet ile bu kuvveti karşılayıcı olarak konkav kosto-kondral bölgenin anteriorundan verilen karşı baskı ile sağlanır. Bu baskılar esnasından postero-anterior bölgedeki baskılardan kaçınılır.
Lumbar bölge için derotasyon, konveks apeksten direkt olarak verilen transvers baskı ile sağlanır.
5-) Dinamik Derotasyon Korsesi
Posteriordan açılan bir korsedir. Ortezin, basınç alanlarına sürekli düzeltmeye yönelik baskı uygulanırken aynı zamanda karşıt baskı oluşturan anti-rotatuvar parçaları mevcuttur. Derotasyon yapan metal parçalar korsenin arka kısmında bulunur. Hastanın gibozite oluşan toraks ve gövde kısmına gelecek şekilde yerleştirilmiş durumdadır.
6-) Sforzesco Korse
Simetrik hastaya özel üretilen, rijit ve 3 boyutludur. Aktif özellikleri tanımlamaktadır. Kabul edilebilir ve etkin düzeltme prensiplerine dayanır.
Hasta korse üzerindeyken rahatça hareket edebilir.
Günlük yaşam aktivitelerinde gövdenin fleksiyon, uzanma ve rotasyon gibi hareketlerinde mümkün olan hareketin oluşmasına izin vermesiyle bireyin fonksiyonlarını etkilemez.
Korsenin ortasında alüminyum çubuk bulunur ve bu çubuğa bağlı iki termoplastik parça bulunur (klinik ortamında cam parça diye de söylenir). Rijit özelliği sayesinde eğriliği istenilen düzeyde düzeltme özelliğine sahiptir.
Kasım ayında programda bir değişiklik olmazsa siz değerli okuyucularımıza “cranial kask” konusunu anlatacağım.
Sağlıkla kalınız.