Savaşlar, kronik hastalıklar, doğal afetler ve özellikle trafik
ve iş kazaları sonucunda uzuv kayıpları yaşanmakta ve her geçen gün oran ne
yazık ki ciddi şekilde artmaktadır. Hızlı artış sonucunda her geçen gün
kişilerin yapay da olsa yaşam kalitelerini artırmak amacıyla ‘protez’ ihtiyacı
da artış göstermiştir.
Bu gereksinimin artması protez-ortez teknolojisi ve
uygulamalarının pek çok aşamadan geçerek yeni tasarımların ve malzemelerin bu
alana girmesiyle kişilere rahat, fonksiyonel ve estetik protez-ortez olanakları
sağlamıştır.
Kısaca protez ve ortezi tanımlayacak olursak; protez, trafik
kazaları, tren kazaları, iş kazaları, silahlı yaralanmalar, dolaşım bozuklukları,
tümörler ve nörolojik nedenlerden dolayı
kişinin uzvunu kaybetmesi sonucu uzvunun yerine geçecek ve onu taklit edecek
şekilde yapılan cihazlardır.
Ortez, kaybolmuş ya da azalmış olan ekstremite veya gövde
fonksiyonlarının yerine getirilebilmesi için istenmeyen vücut hareketi veya
açılaşmaları önlemek ya da ekstremite ve gövdeyi belirli pozisyonda desteklemek
amacıyla kullanılan metal, deri, plastik gibi malzemelerle yapılan cihazlardır.
Gelelim konumuza, 3D teknolojisi; Sanal ortamda tasarlanmış 3
boyutlu nesneleri katı formda somut nesnelere dönüştüren makinelere 3 boyutlu
yazıcı denir. 3D baskı teknolojisi ile ihtiyaç duyduğunuz bir aparat basabilir,
3D tarayıcı ile taradığınız bir cismin çıktısını alabilir, çizdiğiniz bir
tasarımı prototipleyebilir, hatta kendi ürününüzü oluşturabilirsiniz. Kısacası
3 boyutlu yazıcılar ile dilediğiniz her şeyi basabilirsiniz. 3D yazıcılar,
katmanlı imalat (Additive Manufacturing) diye nitelendirilen bir üretim yöntemi
ile çalışırlar. Baskı için birçok hammadde kullanılsa da genellikle filament
diye nitelendirilen termo plastik materyaller kullanılır. Burada küçük bir
detaydan bahsetmek istiyorum, protez ortez alanında kullanımı çok uygun
olduğunu düşündüğüm TPU95A filamenti; malzeme,
dayanıklılık ve esneklik şart olduğunda ideal bir 3D baskı malzemesidir.
Olağanüstü yırtılma ve aşınma direnci vardır. Esnekliği kauçuğa benzemektedir
yani hem sert dayanıklı hem de esneklik sağlayan bir filamenttir.
3D yazıcılar ile neler yapılabilir?
Açıkçası küçük bir biblodan koca bir
eve kadar her şeyi yapmak mümkün. 3D yazıcı teknolojisi ayrıca giyilebilir teknoloji ve
tekstilde de kendine yer bulmuş durumda. Ortopedik çözümlerde, giysilerde, saat
ve bileklik gibi aksesuarlarda 3D baskı teknolojisinden yararlanılmaktadır.
Ünlü spor markaları son dönemlerde spor ayakkabılarının tabanlarında ve çeşitli
bölgelerinde 3D baskı kullanarak seri üretime geçirdiler. Bu sürece
baktığımızda yüksek maliyet ve seri üretim sorunlarını bir nebze aştıkları
görülüyor. Medikal alanda ise gelişmeler fazlasıyla olumlu. 3D yazıcı ile protezler
ve hastalara özel anatomi modelleri elde edilmekte. Hatta 3D baskı organ yapımı
bile var. Hollanda’da 23 yaşındaki bir hastanın kafatası ile 3D yazıcı ile
üretilmiş bir kafatası değiştiriliyor ve hastanın operasyona olumlu tepkiler
verdiği sonucu elde ediliyor. Son olarak, 3D yazıcı ile ev inşaa etmek de
mümkün . Çin’de WinSun adlı şirket 3D
yazıcı ile tanesi 5.000$ değerinde günde tam 10 adet ev inşaa etmeyi
başarmıştır. Dediğim gibi 3D yazıcı ile baskının bir sınırı yok.
Protez-ortez alanında
3D yazıcılar ne işe yarar?
Bir kere maliyet ve zaman açısından gayet olumlu bir
teknoloji mesela; bir hasta için alçı ölçü alınıp işlemesi,provası 2 hafta
civarında hastaya teslim ediliyor ; 3D taramayla bilgisayar ortamında
düzenlenen soket CNC sistemiyle 3d yazıcılarla basılınca yaklaşık 2 günde
teslim edilebiliyor. Tabii ki bu teknolojinin önemli avantajları olduğu gibi
dezavantajları da mevcut; kullanılan malzemelerin her protez ya da ortez için
veya hastanın fiziksel ve duyusal problemlerinden dolayı hastayı rahatsız
etmesi, yeterli dayanıklığı sağlamaması ve esnekliğin istenilen şekilde
yapılamaması gibi olumsuzluklar da vardır.
3D yazıcıların
protez-ortezde alanındaki örnekleri:
1-)Kısa süre önce İngiltere’de faaliyete başlayan Open Bionics isimli
start-up’ın ülkede büyük ilgi gören, düşük fiyatlı ve 3D yazıcıdan çıkartılan
protez kolları şimdi ABD’de de satışa açıldı.
Çocukların kalbini kazandılar
Küçük çocuklar için, süper kahraman karakterlerine benzeyen protez kollar
tasarlamasıyla ünlenen Open Bionics’in yüksek teknolojili protez kollarının,
kas hareketlerini algılayarak parmakları uygun şekilde oynatabilmek, nesneleri
tutabilmek gibi yetenekleri de bulunuyor.
Üstelik tüm bu yeteneklere sahip, uzun ömürlü bir de pille
gelen protez kolların, 1 kilodan daha az ağırlığa sahip olması, onu çocuklar
için de ideal bir proteze dönüştürmüş durumda.
2-)Ortaokul öğrencisi,
arkadaşının babası için protez el yaptı
Manisa'nın Saruhanlı
ilçesinde yaşayan 7'nci sınıf öğrencisi 13 yaşındaki Enes Çalışkan, 3 yaşında
her iki elini bileklerinden kaybeden
okul arkadaşının babası Erdinç Demirdöğen'i (40) hayaline kavuşturdu. 3D yazıcıyla üretilen protez el
sayesinde uzuvlarına kavuşan Demirdöğen, artık bir bardağı tutup su içebiliyor
ayrıca diğer işlerini de yapabiliyor.
3-) 10’uncu sınıf
öğrencisi, 3D yazıcıyla hayvanlara protez bacak yaptı.
FMV Ayazağa Işık Lisesi IB Diploma
Programı öğrencisi, CAS projesi kapsamında engelli hayvanlar için protez bacak
üretiyor. 3D yazıcı aracılığıyla bir protez üreten Kerem Topalismailoğlu,
klasik proteze göre daha az maliyetli ve hareketli olan bu ürünle engelli
hayvanların hayatını iyileştirmeyi amaçlıyor.
Bu proje kapsamında hayata geçirdiği, hayvanlara protez
takmanın ve çıkarmanın zorluğunu bertaraf edecek şekilde 3D yazıcıda ürettiği
protez, ilk olarak leyleklere umut oldu. Göç yolu olan İstanbul’da elektrik
tellerine çarparak veya başka sebeplerle ayağı sakatlanan leyleklerin anatomik
yapısına uygun olarak, İstanbul Üniversitesi Veteriner Fakültesi iş birliğiyle
geliştirilen protez, veterinerlerin yardımıyla ilk kez bir leylek üzerinde
uygulandı ve başarılı sonuçlar elde edildi.
Yukarıdaki örneklere baktığımızda aslında hiç de zor olmayan
bu teknolojiyle hayatların kolaylaştığı,uzvunu kaybeden insanlara umut
olduğunu, bu teknoloji için yaşının ne olduğunun önemli olmadığını ispatlıyor.
Türkiye’de Robotel ve Astero, yurtdışında ise E-nable ve
OpenBionics 3D yazıcılarla protezler ürettiğini sizlere aktararak yazıma son
verirken teknolojinin doğru kullanıldığında çok yararlı bir şey olduğunu
vurguluyorum.
Ali
Özgün ÇATALBAŞ
Yeni yorum ekle