Bilindiği üzere Türkiye, Korona mücadelesinin birinci dönemini kayıplarını diğer ülkelere göre çok sınırlı tutarak ve günlük vaka sayısını 1000’in ve Ro katsayısını 1’in altına indirerek salgını kontrol altına aldı. 11 Mayıs tarihinde kısmen 1 Hazirandan itibaren sosyal izolasyon tedbirlerinin çok büyük bir kısmını kaldırdı. Böylece mücadelenin başka bir safhasına geçildi. Bu dönemi kontrol altındaki salgınla mücadele ya da kısaca ikinci dönem diye adlandırabiliriz. Bu dönemi şartların değişeceği sonbahara kadar olan süreyle sınırlıyoruz. Çünkü sonbaharda okulların açılması ve soğuk nedeniyle iyi havalandırılamayan kapalı mekanlarda bulunma zorunluğu ek tedbir alınmadığında ikinci dalga salgın gelmesi kesin gibidir. Virüs bulaş gücünü ilk günkü gibi korumaktadır.
BİRİNCİ DÖNEMİN KAZANIMLARI, İKİNCİ DÖNEMİN AVANTAJLARI
Pandemi yönetimi yani Bilim Kurulu, Sağlık Bakanlığı, Hükümet üçlüsü çok önemli tecrübeler kazandı. Hangi tedbiri ne zaman ve nasıl alırsa hangi sonuçları alabileceğini çok dakik olarak takip edebilir, bilebilir hale geldi. Ayrıca bugün itibarıyla değerlendirildiğinde 1 Haziran sonrası gevşemenin yerinde olduğu değerlendirilmesi için de yeterli veri oluşmuştur, ancak durum bıçak sırtıdır.
Birinci dönem süresince virüsü tanımak ve mücadele tedbirleri açısından önemli tecrübeler edindik. Bunların başında virüsün esas bulaşma yolunun yüz yüze temas sırasında, nefes alma veya hapşırık ve tıksırıkla, ağızdan burundan çıkan damlacıkların karşıdaki kişiye direk ulaşması yoluyla gerçekleştiğini anladık. Ortamdaki yüzeylere yapışan damlacıklardan el teması ile bulaşın ise çok sınırlı olduğunu gördük. Bu tecrübe nasıl mücadele edilebileceği konusunda çok önemli avantajlar sağlıyor.
Kamuoyunun hastalık bulaş ve mücadele yolları hakkında bilgilenmesi ve bilinçlenmesi konusunda önemli bir mesafe katedildi. Bu yeni dönemde en önemli kazanımlardan birisi haline geldi.
Sağlık kuruluşları da aynı şekilde mücadelenin etkin yürütülmesi için kazanılan tecrübeyle tedbirleri gözden geçirip yeni düzenlemelere gittiler.
Bilim Kurulunun rehberliğinde mücadelenin birinci döneminin başarıyla tamamlayan hükümet, yeni döneme açık vatandaş desteği ve özgüvenle girdi.
İkinci döneme belirgin azalmış vaka yüküyle girildi.
Yaz aylarında havanın uygun olması nedeniyle bulaşın zor olduğu, açık alanlara daha çok çıkabiliyor olmamız ve mekanların iyi havalandırma imkanımızın olması.
İKİNCİ DÖNEMDE BEKLENENLER
Yukarıdakilerin hepsi göz önüne alındığında ilan edilen maske, mesafe ve el temizliği tedbirlerine uyduğumuzda bir ikinci dalganın olması için ikinci dönem için sınırlı olmak kaydıyla bir neden gözükmemektedir. Maske, mesafe, el temizliği %70-80 sürü bağışıklığı veya aşılama ile elde edilen bağışıklık gibi virüsün genel yayılımının önüne duvar çekecektir. Sadece bu kuralların kırıldığı taziye evleri, ve toplu kutlamaların vb. olduğu yerel bazı patlamaların olabileceği bunların da şüphelilerin kim olduğu ve etkin temaslı taraması ile hızla kontrol altına alınabilecektir. Ayrıca sınırlı karantina ve sınırlı sosyal izolasyon uygulamalarına da kolaylıkla başvurulabilir.
20 yaş altı çocuk ve gençlere sokağa çıkma yasağının kaldırılması, tedbirlere bu yaştakilerin uymasının zor olduğu düşünülürse bu sorun yaratabilir ve yeni tedbirler kolaylıkla alınıp uygulanabilir. Ancak bunların ekonomik sonuçlarına katlanmak gerekecektir.
Her şeye rağmen mevcut hasta yükü sınırlı da olsa hem sağlık kuruluşlarını ve hem de toplumu ve hükümeti baskı altında tutacak düzeydedir. Korona krizinin hızlandırdığı zaten mevcut olan ekonomik kriz, pandeminin nispeten yavaşlamasıyla daha görünür hale gelecektir. Krize karşı alınması gereken radikal ekonomik tedbirler hele sonbaharda beklenen ikinci dalga salgın da düşünüldüğünde, mevcut hükümetin destek-taban gücünün bu tedbirleri almaya yetmeyeceği açıktır, yönetim krizi kapıdadır. Korona mücadelesinin sonbahar hazırlığı da diyebileceğimiz ikinci dönemi ekonomik ve dış politika kaynaklı krizlerle baş etmek için hükümetin taban genişletme savaşlarıyla geçebilir. Mevcut ikinci dönem salgın baskısı da bu süreci hızlandıracak düzeydedir.
Önümüzdeki yaz salgın mücadelesi açısından klimalı sıcak ancak ekonomik ve dış siyasal krizlerin çözümü için hükümetin taban genişletme çabaları nedeniyle çok sıcak geçecek gibi gözüküyor.
Dr. İ. Hikmet Çevik
İç Hastalıkları uzmanı
Cumhuriyetçi Hekimler 2. Başkanı