Yüzyıllar
boyunca hekimler hastalıkları çok az anlayabilmişler ve bizim bugün sahip
olduğumuz araçlardan yoksun olarak hastaya yaklaşıp tedavi etmeye
kalkışmışlardır. Ellerinde ilaç adına bir şey yokken en son çare olarak
cerrahiye başvurmuşlardır. Sizce bunlardan söz edişim neden? Aslında yüzyıllar
boyunca bugünkü araçlardan yoksun yaşayan hekimler ellerindeki tek araca
bağlanmışlardır. O araç ki canlılığını ve işe yararlığını hala sürdürmektedir.
Bu araç ‘Hasta-Hekim İlişkisi’dir. Hastaya tanı koymayı saniyelere indirgeyen
dijital algoritmalara karşın hasta-hekim ilişkisinin yerine konabilecek bir
araç henüz yoktur! Toplumsal bağların, bağlılıkların insanların iyi ya da kötü
hissetmesinde hasta olma halinden tutun da hastalık zorluğunu yaşadıkları zorlu
hallere varana dek pek çok alanda yaygın bir önemi vardır. Çünkü toplumsal
bağlar, bağlılıkların olduğu yaşantı bireye biyolojik düzeneklerin aksamadan
işleyebilmesini, anksiyete yoğunluğunun uyuma yönelik ayarlanmasını sunmakta
birey tutum ve davranışlar açısından seçeneksiz kalmamaktadır. Hasta-hekim
ilişkisinin kimi özellikli biyolojik örüntüler üzerinden hastalığın gidişine
doğrudan ya da dolaylı etkide bulunduğu bugün artık bilinmektedir. Bu
nedenledir ki hastanın hekimle kurduğu ilişki aynı zamanda hekim için bir bilgi
kaynağıdır. Çoğu zaman hasta ilk grubunda (aile grubu) öğrendiği biçimde ilişki
kurmaktadır.
Öte
yandan akla gelebilecek soru şu olabilir; tüm bunlar özgüllük taşımayan
iyileştirici etki olarak ele alınamaz mı? Biyolojik temelli düşüncenin
‘plasebo’ adı verilen bu etki hastaların %20sinden çoğunda işe yaramaktadır.
Eskiden bu tespitin bir gize dayandığı düşünülürdü. Araştırma ve bilme
düzeyimiz hücreye ve hücre içine yerleştiğinden bu yana plasebo etkisinin
opioidlerin analjezik etkisi ile aynı nöral düzenek üzerinden olduğu
gerçekleştiğini artık bilmekteyiz. Kişinin taşıdığı ‘iyi olacağı inancı’
plasebo etkisinin ortaya çıkmasında son derece önemlidir. Bu durum endojen
striatal dopamin salınımı artışı(Parkinson) ya da plasebo analjeziye yol açan
endojen opioid transferi artışı ile bağlantılı olarak açıklanmaktadır. fMR ya
da PET gibi nöro-görüntüleme araçları ile kotarılan araştırmalar kişinin iyi
olma beklentisi frontal kortikal alanlarla bağlantılıdır. Bunların içinde en
belirgin olanları dorsolateral prefrontal, orbitofronral anteriyor singulat ve
ventral striatumdur. Tüm bunlara karşı söz konusu bu etkiyi denetlemek şimdiki
halde mümkün olmamıştır. Dolayısı ile hekimin hastada iyileşme ümidini
doğurması, hastanın bu umuda yönelik olarak inanç beslemesi gibi unsurlar
hastanın iyileşme beklentisini çoğaltan özelliklerdir. Bir bütün halinde
söylenecek olursa hasta-hekim ilişkisinin iyileşme üzerindeki etkisi hücresel
düzeyde gerçeklik taşıyan bir değişken olarak meslek hayatımızın olmazsa olmazlarından
biri haline gelmiştir.
H.S.
Sullivan hasta-hekim karşılaşmasını konunun uzmanının peşinde koşan, yardım
arayan kişinin beklediği karşılaşmanın en sonunda gerçekleşmesi olarak
tanımlar. Bu örnekte uzman peşinde koşarak yardım arayan hasta, karşılaştığı
uzman ise hekimdir. Hekim, acıyı dindirecek onun hasarlanmış yaşamını onaracak
insandır. O insanı bulduğu anda acısının dineceği ve yaşamının onarılacağı
ümidi iyiden iyiye artmıştır. Sonuç? Hasta hekim ilişkisi iyileşmeye doğrudan
yansıyarak tedavinin sonucunun belirlenmesinde görünmez ancak her an var olan
bir katsayı değerindedir.
Öte yandan teknolojiye göbeğinden bağlı günümüz tıbbı gerek lisan gerekse lisans sonrası dönemde öyle yoğun bir bilgi yüklemesi yapılıyor ki hasta –hekim ilişkisi önemsenmiyor ‘öylesine’ konulardan biri olarak görülüyor. Klinik tıp alanlarına bakıldığında sürecin hasta ile ilişkiden doğru başladığı tek alan ruh hekimliği oluyor.[1]* Hasta-hekim ilişkisi iki boyutta gerçekleşmektedir; gerçek temelli ve fantezi temelli. İkincisi ile anlatmak istediğim şu; karşılaşmadan başlayarak hekim hastasının çocukluktan başlayan ‘!sinemasının’ bir parçası haline geliyor. Öykü almanın yer aldığı ilk görüşmede ‘transferans’ da neyin nesi diye düşünmeyin. Kurulan ilişkinin (İlk 20 dakika içinde) hastayı kendi içselliğine çektiğini düşünürsek (Hasta henüz bunun farkında değildir. Farkında olması gerekmiyor.)
Kişinin
bakım gereksinmesi ve dolayısı ile korunma arayışı doğumla gelen bir haldir.
İnsan doğasının bir parçasıdır. Başkalarıyla iletişim ve etkileşim kurmak,
sürdürmek bu nedenle önemlidir. Çünkü yaşamda kalımın koşullarından biri de bu
gibi görünmektedir. Güven içinde olmak korunduğu ve kollandığı duygusu içinde
yaşamak için bu gereklidir. Kişi erişkin yaşamında ilişki ve etkileşimini
kurarken çok erkenden sahip olduğu yaşantılar; bu yaşantıların yüklü olduğu
korunma/kollanma istemi doğrultusunda kurar. Hekimin ilk görüşmede hastasının
sözel ve sözel olmayan taleplerine yanıt verebilmesi en azından bu yoldaki
farkındalığı görüşmenin işlevsel zeminini oluşturan en önemli değişkendir. Şu
çalışma sizce önemli olabilir mi acaba? Birinci basamakta DM hastaları ile
yapılan bir çalışmada hekim ilişkisini yetersiz ve olumsuz tanımlayan
hastalarda glikozemi denetimi oldukça sorunlu olup glikoze hemoglobin
miktarları kontrollerden yüksek çıkmıştır.
Hasta
hekim ilişkisi karşılaşmalarından itibaren başlar ve hekimin muayenesi boyunca
gelişir. Hasta, hekimin tarzını, tavrını, bilgi derlerken gösterdiği özeni
muayenenin değişik aşamalarında yapıyor olduğunu açıklaması ve bunun muayene
süreci içinde olduğunu söylemesi hasta tarafından kendisinin kabullenildiği,
hasta olarak önemsendiği ve neticede sorununa çare arandığı izlenimine yol
açmaktadır. Hastada bu yolla gelişmeye başlayan öğrenme hastanın hissetmekte
kaygı düzeyini olumlu etkilemekte kaygısı azalmaya başlamaktadır. Çünkü onun
hayatında artık ‘öğrenme’ ve ‘gelişme’ vardır. Kendinde var olan kaynaklardan
doğru keşfine çıkacağı iki farklı yordam söz konusudur. Bu farklılığı yaratan
hekimdir. Üstelik arayışını başlatıveren ilk görüşme ve hekimle kurduğu
ilişkidir. Gelişmesini duraklatan (sekteye uğratan) yanlış kabuller, çarpık
algılamalar ve benzerlerini şimdi artık farklı gözle görmeye başlayacaktır.
Üstelik tüm bunları esenlik içinde yapabileceğini söyleyen bir hekimle
konuşmaktadır. Araştırmacılar geçmiş
algı ve kabullerin bugüne taşınmak suretiyle o kişinin bugününü biçimlediğini
söylemektedirler. Böyle olunca dün’ün aynısı olarak yaşanan bugün’ün gebe
kalacağı bir gelecek olmayacaktır. Gelecek de bugün gibi olacaktır. Kısacası
yaşanan yalnızca ‘dün’dür. İlk karşılaşmanın hasta açısından sorularla dolu bu
yüklülüğü ancak olumlu bir hasta-hekim ilişkisi kurulunca giderilebilir. Olumlu
başlamamış olan hasta-hekim ilişkisi (hastanın hekim tarafından reddedildiği
düşüncesi, hekimin ona dikkat gösteremeyecek kadar meşgul olduğu izlenimi ya da
hekimden bir biçimde korku duyma gibi) yalnızca hasta-hekim ilişkisi sürecini
etkilemekle kalmaz hastanın tedaviden sağlayacağı yararı ortadan
kaldırabilir. Birinci basamakta yapılan
çok ünlü bir çalışmada DM Tip I ve Tip II ele alınmış ve yaklaşık 400 civarı
hastada hekimle kurulan ilişkinin kan şekeri üzerindeki etkisi araştırılmıştır.
Hasta-hekim
ilişkisinin pek önemsenmediği deneklerde kan şekeri denetimi aksamakta ve
hemoglobin A düzeyleri yüksek çıkmaktadır. Aynı araştırmayı değişik birinci
basamak birimlerinin katıldığı ve mektupla ulaşılan, 4000(dört bin)den fazla
katıldığı ‘survey’ tipi çalışmaya dönüştürüp hasta-hekim ilişkisinin
niteliğinin kan şekeri denetimi odağında
nasıl seyrettiği anlaşılmaya çalışılmıştır. Sonuç, olumsuz hasta-hekim
ilişkisi bireyin kan şekeri kontrolünü olumsuz etkilemekte olduğu şeklinde
bulunmuştur.
Hasta-hekim
ilişkisinin insan insana başlaması gerektiğinden söz etmiştik. Asıl beklenen
bir adım sonrasıdır. İnsan insana başlayan ilişkinin profesyonel bir düzeye
sıçrayabilmesidir.İlk dakikadan başlayarak çatışmalarını saptayıp onun üzerinde
odaklanmak hastanın hekiminden beklediği bir şey değildir. Olsa olsa bunu böyle
bekleyen hekimin kendisidir. Hastanın yardım aramasının dışında, başka bir
biçimde dile getirecek olursam, ‘çatışmalarının’ dışında, yaşamakta olduğu
gerçeğe temellenmiş tercihleri ve bu tercihleri içine alan ilişki ve
etkileşimleri vardır. Hasta, hekimine yardım alma talebi ile gelmekle birlikte
almayı düşündüğü yardımın hekimle görüştükleri odaya kadar getirdiği ve
gerçekliğe yaslanan bu önceki ilişki ve etkileşimlerden doğru şekilleneceğini
bilmektedir. Daha doğrusu beklemektedir. Hekiminin de aynı şeyi bildiğini hatta
daha da fazlası yardım etmeyi düşünürken mutlak surete bu bilgiden
yararlanacağını beklemektedir. Bu
saptama şu gerçeğe ulaşmamızda bize yol gösterici olmaktadır: Hasta ile hekim
arasında, birbirini tanımayan, karşılaşmayı önceden planlamamış üstelik farklı
art-yetişimler (background) sahibi iki insan arasındaki köprü başka türlü
kurulamaz. Bu köprü, kültür, dil, önyargı, toplumsal algılama, din siyaset gibi
üst yapı kurumlarına bakış ve benzeri onca farklılığın oluşturduğu derin
uçuruma karşın birinin ası hasta ötekinin adı hekim olan iki uç yakayı
birleştirmektedir. Bu köprü, bir tek kez ve hep o hekimle kurulurken hekim için
karşılaştığı her hastası ile yeniden kurulmaktadır.
Prof. Dr. Yıldırım Beyatlı Doğan
[1]* Bu tespit değerli meslektaşım
Dr. Hakan Türkçapar ile yaptığımız bir konuşmada geçmiş olup izni ile buraya
alıyorum.
Yorumlar
order nifedipine 30mg…
order nifedipine 30mg generic <a href="https://genraconline.com/">perindopril 4mg us</a> generic allegra
free spins no deposit us <a…
free spins no deposit us <a href="https://xcasinoxslots.com/">free slots casino games</a> spins real money
poker game <a href="https:/…
poker game <a href="https://amonlinecasino.com/">betfair casino online</a> college essay for sale
ramipril over the counter <a…
ramipril over the counter <a href="https://pxarcox.com/">etoricoxib uk</a> oral etoricoxib 120mg
doxycycline uk <a href=…
doxycycline uk <a href="https://doxybacter.shop/">doxycycline pills</a> cleocin 150mg cheap
academic writing terms <a…
academic writing terms <a href="https://buyleflunomidep.com/">order arava 20mg pill</a> azulfidine 500mg cost
order mesalamine 400mg for…
order mesalamine 400mg for sale <a href="https://astspray.pro/">astelin uk</a> order avapro 300mg
clobetasol over the counter …
clobetasol over the counter <a href="https://genclo.best/">brand clobetasol</a> amiodarone 200mg oral
order generic diamox <a href…
order generic diamox <a href="https://buyimurpl.com/">imuran 25mg ca</a> buy azathioprine pill
lanoxin generic <a href=…
lanoxin generic <a href="https://buymicardpl.com/">order micardis</a> molnunat medication
buy coreg 25mg online <a…
buy coreg 25mg online <a href="https://gnphenyto.store/">buy oxybutynin 2.5mg for sale</a> buy elavil pill
amoxil order online <a href=…
amoxil order online <a href="https://genstropls.com/">stromectol price</a> ivermectine
buy fosamax 70mg online <a…
buy fosamax 70mg online <a href="https://gnibuprofen.shop/">order ibuprofen 400mg sale</a> ibuprofen online buy
order dapoxetine 30mg for…
order dapoxetine 30mg for sale <a href="https://gnrcplstore.com/">order priligy 60mg without prescription</a> cost motilium 10mg
order pamelor 25 mg without…
order pamelor 25 mg without prescription <a href="https://plparoxetine.sbs/">order paxil 10mg online</a> paxil price
order indomethacin 75mg…
order indomethacin 75mg pills <a href="https://grcpllsonline.shop/">purchase indocin generic</a> brand cenforce 100mg
pepcid 40mg cheap <a href=…
pepcid 40mg cheap <a href="https://plremerom.life/">order mirtazapine 30mg</a> mirtazapine 15mg oral
buy doxycycline 100mg pills …
buy doxycycline 100mg pills <a href="https://phrmsgetl.com/">doxycycline for sale</a> buy methylprednisolone online cheap
requip 2mg cheap <a href=…
requip 2mg cheap <a href="https://plcalcitriol.pro/">calcitriol price</a> trandate usa
order tadalafil 20mg generic…
order tadalafil 20mg generic <a href="https://phrsxpll.shop/">order tadacip 10mg pill</a> buy trimox for sale
fenofibrate order <a href=…
fenofibrate order <a href="https://edplstore.com/">buy generic sildenafil</a> buy viagra pill
order nexium 20mg online <a…
order nexium 20mg online <a href="https://acpllsk.com/">buy nexium 40mg online</a> order lasix 100mg online cheap
tadalafil 40mg sale <a href=…
tadalafil 40mg sale <a href="https://acialpill.com/">Best way to take cialis</a> genuine viagra
buy minocin 50mg sale <a…
buy minocin 50mg sale <a href="https://gnconlinepls.com/">cheap neurontin 800mg</a> order hytrin
cialis australia <a href=…
cialis australia <a href="https://ereceds.shop/">brand viagra</a> pills for ed
prednisone 5mg drug <a href=…
prednisone 5mg drug <a href="https://xpredniso.store/">buy deltasone 20mg pill</a> order amoxicillin 1000mg
accutane generic <a href=…
accutane generic <a href="https://getampiconline.today/">ampicillin 500mg pill</a> order generic ampicillin
buy fildena online <a href=…
buy fildena online <a href="https://gnliri.cfd/">brand lyrica 150mg</a> finasteride ca
stromectol 6 mg tablet <a…
stromectol 6 mg tablet <a href="https://buypdsolonline.com/">cheap deltasone</a> prednisone 10mg price
ondansetron ca <a href=…
ondansetron ca <a href="https://buyanbionline.shop/">trimethoprim brand</a> bactrim 480mg oral
order isotretinoin 10mg…
order isotretinoin 10mg online <a href="https://buyazibacter.com/">order zithromax for sale</a> zithromax 250mg us
ventolin inhalator order <a…
ventolin inhalator order <a href="https://augmepro.top/">buy amoxiclav sale</a> buy generic augmentin
prednisolone 40mg usa <a…
prednisolone 40mg usa <a href="https://buyneuonline.com/">gabapentin 800mg canada</a> buy generic lasix
purchase provigil sale <a…
purchase provigil sale <a href="https://buymetopi.ink/">buy metoprolol generic</a> buy generic metoprolol 50mg
avodart brand <a href="https…
avodart brand <a href="https://buyorlonline.today/">xenical for sale</a> purchase orlistat for sale
doxycycline ca <a href=…
doxycycline ca <a href="https://buyvarpl.com/">vardenafil online</a> acyclovir 800mg without prescription
order azathioprine 25mg…
order azathioprine 25mg generic <a href="https://getazathpi.store/">order imuran 25mg</a> order naprosyn sale
order ditropan 5mg generic …
order ditropan 5mg generic <a href="https://buytril.top/">trileptal 600mg sale</a> oxcarbazepine sale
cefdinir 300mg brand <a href…
cefdinir 300mg brand <a href="https://buypreva.pro/">lansoprazole 15mg price</a> order pantoprazole 40mg
zocor sale <a href="https:/…
zocor sale <a href="https://getdalis.best/">sildenafil next day delivery usa</a> order sildalis online
buy avlosulfon 100 mg pills …
buy avlosulfon 100 mg pills <a href="https://buyasap.sbs/">asacol 400mg canada</a> order atenolol 100mg pill
purchase alfuzosin online…
purchase alfuzosin online cheap <a href="https://pldiltzm.cfd/">diltiazem order</a> diltiazem 180mg pills
cialis viagra sales <a href=…
cialis viagra sales <a href="https://genclonline.com/">buy now tadalafil</a> buy cialis 20mg for sale
order generic promethazine …
order generic promethazine <a href="https://buycilonline.com/">buy cialis next day delivery</a> tadalafil 10mg pills
ezetimibe 10mg uk <a href=…
ezetimibe 10mg uk <a href="https://plezet.sbs/">buy ezetimibe generic</a> buy methotrexate 10mg sale
generic levaquin 500mg <a…
generic levaquin 500mg <a href="https://buybup.site/">purchase zyban sale</a> order bupropion pill
coumadin 2mg pills <a href=…
coumadin 2mg pills <a href="https://buyallop.top/">allopurinol online order</a> order allopurinol 100mg without prescription
order zyrtec generic <a href…
order zyrtec generic <a href="https://buyquetpl.cfd/">sertraline 50mg cheap</a> order sertraline 50mg online
cenforce 50mg drug <a href=…
cenforce 50mg drug <a href="https://rmexrmin.com/">buy glucophage tablets</a> glucophage sale
escitalopram 20mg brand <a…
escitalopram 20mg brand <a href="https://getfluox.shop/">purchase fluoxetine</a> buy naltrexone online cheap
Yeni yorum ekle