Yüzyıllar
boyunca hekimler hastalıkları çok az anlayabilmişler ve bizim bugün sahip
olduğumuz araçlardan yoksun olarak hastaya yaklaşıp tedavi etmeye
kalkışmışlardır. Ellerinde ilaç adına bir şey yokken en son çare olarak
cerrahiye başvurmuşlardır. Sizce bunlardan söz edişim neden? Aslında yüzyıllar
boyunca bugünkü araçlardan yoksun yaşayan hekimler ellerindeki tek araca
bağlanmışlardır. O araç ki canlılığını ve işe yararlığını hala sürdürmektedir.
Bu araç ‘Hasta-Hekim İlişkisi’dir. Hastaya tanı koymayı saniyelere indirgeyen
dijital algoritmalara karşın hasta-hekim ilişkisinin yerine konabilecek bir
araç henüz yoktur! Toplumsal bağların, bağlılıkların insanların iyi ya da kötü
hissetmesinde hasta olma halinden tutun da hastalık zorluğunu yaşadıkları zorlu
hallere varana dek pek çok alanda yaygın bir önemi vardır. Çünkü toplumsal
bağlar, bağlılıkların olduğu yaşantı bireye biyolojik düzeneklerin aksamadan
işleyebilmesini, anksiyete yoğunluğunun uyuma yönelik ayarlanmasını sunmakta
birey tutum ve davranışlar açısından seçeneksiz kalmamaktadır. Hasta-hekim
ilişkisinin kimi özellikli biyolojik örüntüler üzerinden hastalığın gidişine
doğrudan ya da dolaylı etkide bulunduğu bugün artık bilinmektedir. Bu
nedenledir ki hastanın hekimle kurduğu ilişki aynı zamanda hekim için bir bilgi
kaynağıdır. Çoğu zaman hasta ilk grubunda (aile grubu) öğrendiği biçimde ilişki
kurmaktadır.
Öte
yandan akla gelebilecek soru şu olabilir; tüm bunlar özgüllük taşımayan
iyileştirici etki olarak ele alınamaz mı? Biyolojik temelli düşüncenin
‘plasebo’ adı verilen bu etki hastaların %20sinden çoğunda işe yaramaktadır.
Eskiden bu tespitin bir gize dayandığı düşünülürdü. Araştırma ve bilme
düzeyimiz hücreye ve hücre içine yerleştiğinden bu yana plasebo etkisinin
opioidlerin analjezik etkisi ile aynı nöral düzenek üzerinden olduğu
gerçekleştiğini artık bilmekteyiz. Kişinin taşıdığı ‘iyi olacağı inancı’
plasebo etkisinin ortaya çıkmasında son derece önemlidir. Bu durum endojen
striatal dopamin salınımı artışı(Parkinson) ya da plasebo analjeziye yol açan
endojen opioid transferi artışı ile bağlantılı olarak açıklanmaktadır. fMR ya
da PET gibi nöro-görüntüleme araçları ile kotarılan araştırmalar kişinin iyi
olma beklentisi frontal kortikal alanlarla bağlantılıdır. Bunların içinde en
belirgin olanları dorsolateral prefrontal, orbitofronral anteriyor singulat ve
ventral striatumdur. Tüm bunlara karşı söz konusu bu etkiyi denetlemek şimdiki
halde mümkün olmamıştır. Dolayısı ile hekimin hastada iyileşme ümidini
doğurması, hastanın bu umuda yönelik olarak inanç beslemesi gibi unsurlar
hastanın iyileşme beklentisini çoğaltan özelliklerdir. Bir bütün halinde
söylenecek olursa hasta-hekim ilişkisinin iyileşme üzerindeki etkisi hücresel
düzeyde gerçeklik taşıyan bir değişken olarak meslek hayatımızın olmazsa olmazlarından
biri haline gelmiştir.
H.S.
Sullivan hasta-hekim karşılaşmasını konunun uzmanının peşinde koşan, yardım
arayan kişinin beklediği karşılaşmanın en sonunda gerçekleşmesi olarak
tanımlar. Bu örnekte uzman peşinde koşarak yardım arayan hasta, karşılaştığı
uzman ise hekimdir. Hekim, acıyı dindirecek onun hasarlanmış yaşamını onaracak
insandır. O insanı bulduğu anda acısının dineceği ve yaşamının onarılacağı
ümidi iyiden iyiye artmıştır. Sonuç? Hasta hekim ilişkisi iyileşmeye doğrudan
yansıyarak tedavinin sonucunun belirlenmesinde görünmez ancak her an var olan
bir katsayı değerindedir.
Öte yandan teknolojiye göbeğinden bağlı günümüz tıbbı gerek lisan gerekse lisans sonrası dönemde öyle yoğun bir bilgi yüklemesi yapılıyor ki hasta –hekim ilişkisi önemsenmiyor ‘öylesine’ konulardan biri olarak görülüyor. Klinik tıp alanlarına bakıldığında sürecin hasta ile ilişkiden doğru başladığı tek alan ruh hekimliği oluyor.[1]* Hasta-hekim ilişkisi iki boyutta gerçekleşmektedir; gerçek temelli ve fantezi temelli. İkincisi ile anlatmak istediğim şu; karşılaşmadan başlayarak hekim hastasının çocukluktan başlayan ‘!sinemasının’ bir parçası haline geliyor. Öykü almanın yer aldığı ilk görüşmede ‘transferans’ da neyin nesi diye düşünmeyin. Kurulan ilişkinin (İlk 20 dakika içinde) hastayı kendi içselliğine çektiğini düşünürsek (Hasta henüz bunun farkında değildir. Farkında olması gerekmiyor.)
Kişinin
bakım gereksinmesi ve dolayısı ile korunma arayışı doğumla gelen bir haldir.
İnsan doğasının bir parçasıdır. Başkalarıyla iletişim ve etkileşim kurmak,
sürdürmek bu nedenle önemlidir. Çünkü yaşamda kalımın koşullarından biri de bu
gibi görünmektedir. Güven içinde olmak korunduğu ve kollandığı duygusu içinde
yaşamak için bu gereklidir. Kişi erişkin yaşamında ilişki ve etkileşimini
kurarken çok erkenden sahip olduğu yaşantılar; bu yaşantıların yüklü olduğu
korunma/kollanma istemi doğrultusunda kurar. Hekimin ilk görüşmede hastasının
sözel ve sözel olmayan taleplerine yanıt verebilmesi en azından bu yoldaki
farkındalığı görüşmenin işlevsel zeminini oluşturan en önemli değişkendir. Şu
çalışma sizce önemli olabilir mi acaba? Birinci basamakta DM hastaları ile
yapılan bir çalışmada hekim ilişkisini yetersiz ve olumsuz tanımlayan
hastalarda glikozemi denetimi oldukça sorunlu olup glikoze hemoglobin
miktarları kontrollerden yüksek çıkmıştır.
Hasta
hekim ilişkisi karşılaşmalarından itibaren başlar ve hekimin muayenesi boyunca
gelişir. Hasta, hekimin tarzını, tavrını, bilgi derlerken gösterdiği özeni
muayenenin değişik aşamalarında yapıyor olduğunu açıklaması ve bunun muayene
süreci içinde olduğunu söylemesi hasta tarafından kendisinin kabullenildiği,
hasta olarak önemsendiği ve neticede sorununa çare arandığı izlenimine yol
açmaktadır. Hastada bu yolla gelişmeye başlayan öğrenme hastanın hissetmekte
kaygı düzeyini olumlu etkilemekte kaygısı azalmaya başlamaktadır. Çünkü onun
hayatında artık ‘öğrenme’ ve ‘gelişme’ vardır. Kendinde var olan kaynaklardan
doğru keşfine çıkacağı iki farklı yordam söz konusudur. Bu farklılığı yaratan
hekimdir. Üstelik arayışını başlatıveren ilk görüşme ve hekimle kurduğu
ilişkidir. Gelişmesini duraklatan (sekteye uğratan) yanlış kabuller, çarpık
algılamalar ve benzerlerini şimdi artık farklı gözle görmeye başlayacaktır.
Üstelik tüm bunları esenlik içinde yapabileceğini söyleyen bir hekimle
konuşmaktadır. Araştırmacılar geçmiş
algı ve kabullerin bugüne taşınmak suretiyle o kişinin bugününü biçimlediğini
söylemektedirler. Böyle olunca dün’ün aynısı olarak yaşanan bugün’ün gebe
kalacağı bir gelecek olmayacaktır. Gelecek de bugün gibi olacaktır. Kısacası
yaşanan yalnızca ‘dün’dür. İlk karşılaşmanın hasta açısından sorularla dolu bu
yüklülüğü ancak olumlu bir hasta-hekim ilişkisi kurulunca giderilebilir. Olumlu
başlamamış olan hasta-hekim ilişkisi (hastanın hekim tarafından reddedildiği
düşüncesi, hekimin ona dikkat gösteremeyecek kadar meşgul olduğu izlenimi ya da
hekimden bir biçimde korku duyma gibi) yalnızca hasta-hekim ilişkisi sürecini
etkilemekle kalmaz hastanın tedaviden sağlayacağı yararı ortadan
kaldırabilir. Birinci basamakta yapılan
çok ünlü bir çalışmada DM Tip I ve Tip II ele alınmış ve yaklaşık 400 civarı
hastada hekimle kurulan ilişkinin kan şekeri üzerindeki etkisi araştırılmıştır.
Hasta-hekim
ilişkisinin pek önemsenmediği deneklerde kan şekeri denetimi aksamakta ve
hemoglobin A düzeyleri yüksek çıkmaktadır. Aynı araştırmayı değişik birinci
basamak birimlerinin katıldığı ve mektupla ulaşılan, 4000(dört bin)den fazla
katıldığı ‘survey’ tipi çalışmaya dönüştürüp hasta-hekim ilişkisinin
niteliğinin kan şekeri denetimi odağında
nasıl seyrettiği anlaşılmaya çalışılmıştır. Sonuç, olumsuz hasta-hekim
ilişkisi bireyin kan şekeri kontrolünü olumsuz etkilemekte olduğu şeklinde
bulunmuştur.
Hasta-hekim
ilişkisinin insan insana başlaması gerektiğinden söz etmiştik. Asıl beklenen
bir adım sonrasıdır. İnsan insana başlayan ilişkinin profesyonel bir düzeye
sıçrayabilmesidir.İlk dakikadan başlayarak çatışmalarını saptayıp onun üzerinde
odaklanmak hastanın hekiminden beklediği bir şey değildir. Olsa olsa bunu böyle
bekleyen hekimin kendisidir. Hastanın yardım aramasının dışında, başka bir
biçimde dile getirecek olursam, ‘çatışmalarının’ dışında, yaşamakta olduğu
gerçeğe temellenmiş tercihleri ve bu tercihleri içine alan ilişki ve
etkileşimleri vardır. Hasta, hekimine yardım alma talebi ile gelmekle birlikte
almayı düşündüğü yardımın hekimle görüştükleri odaya kadar getirdiği ve
gerçekliğe yaslanan bu önceki ilişki ve etkileşimlerden doğru şekilleneceğini
bilmektedir. Daha doğrusu beklemektedir. Hekiminin de aynı şeyi bildiğini hatta
daha da fazlası yardım etmeyi düşünürken mutlak surete bu bilgiden
yararlanacağını beklemektedir. Bu
saptama şu gerçeğe ulaşmamızda bize yol gösterici olmaktadır: Hasta ile hekim
arasında, birbirini tanımayan, karşılaşmayı önceden planlamamış üstelik farklı
art-yetişimler (background) sahibi iki insan arasındaki köprü başka türlü
kurulamaz. Bu köprü, kültür, dil, önyargı, toplumsal algılama, din siyaset gibi
üst yapı kurumlarına bakış ve benzeri onca farklılığın oluşturduğu derin
uçuruma karşın birinin ası hasta ötekinin adı hekim olan iki uç yakayı
birleştirmektedir. Bu köprü, bir tek kez ve hep o hekimle kurulurken hekim için
karşılaştığı her hastası ile yeniden kurulmaktadır.
Prof. Dr. Yıldırım Beyatlı Doğan
[1]* Bu tespit değerli meslektaşım
Dr. Hakan Türkçapar ile yaptığımız bir konuşmada geçmiş olup izni ile buraya
alıyorum.
Yorumlar
atorvastatin 20mg drug <a…
atorvastatin 20mg drug <a href="https://buy50vgrp.com/">sildenafil buy online</a> viagra overnight
letrozole over the counter …
letrozole over the counter <a href="https://buyvgrtbs.com/">price viagra</a> viagra 25mg price
cialis prices <a href="https…
cialis prices <a href="https://clsedtad.com/">cialis mail order usa</a> buy ed medication
cheap cialis pills <a href=…
cheap cialis pills <a href="https://getedtbs.com/">ed pills comparison</a> buy ed pills generic
ivermectin 3mg tab <a href=…
ivermectin 3mg tab <a href="https://getprdsne.com/">buy generic deltasone 40mg</a> isotretinoin pill
order provigil 200mg pills …
order provigil 200mg pills <a href="https://propredonline.com/">prednisone 5mg pills</a> deltasone 40mg oral
amoxil 250mg pill <a href=…
amoxil 250mg pill <a href="https://abpreone.com/">prednisolone 5mg drug</a> prednisolone generic
buy isotretinoin 20mg online…
buy isotretinoin 20mg online cheap <a href="https://proisotrepl.com/">accutane 20mg tablet</a> order zithromax online cheap
buy gabapentin 800mg online…
buy gabapentin 800mg online cheap <a href="https://adcycli.com/">order vibra-tabs</a> doxycycline 200mg us
buy prednisolone 20mg <a…
buy prednisolone 20mg <a href="https://laproonline.com/">buy lasix sale</a> generic furosemide 40mg
buy albuterol online <a href…
buy albuterol online <a href="https://alevonte.com/">brand synthroid 150mcg</a> cost synthroid 75mcg
purchase serophene online <a…
purchase serophene online <a href="https://aclophen.com/">clomid 100mg over the counter</a> generic hydroxychloroquine 400mg
vibra-tabs order <a href=…
vibra-tabs order <a href="https://getcyconline.com/">order doxycycline 200mg online</a> augmentin order
atenolol generic <a href=…
atenolol generic <a href="https://lezxole.shop/">femara 2.5mg oral</a> order femara 2.5mg generic
order synthroid 100mcg…
order synthroid 100mcg generic <a href="https://xmestrogeonline.com/">order clomiphene 50mg pills</a> buy generic levitra 10mg
brand albenza 400mg <a href=…
brand albenza 400mg <a href="https://aovera.sbs/">order medroxyprogesterone 5mg without prescription</a> medroxyprogesterone 10mg sale
buy metformin 1000mg online …
buy metformin 1000mg online <a href="https://getatorvaxp.com/">buy atorvastatin generic</a> generic norvasc
generic biltricide <a href=…
generic biltricide <a href="https://biltrip.today/">buy biltricide 600mg for sale</a> buy periactin pill
prinivil us <a href="https:/…
prinivil us <a href="https://getomezle.com/">buy generic omeprazole 20mg</a> metoprolol 100mg drug
buy pregabalin 75mg for sale…
buy pregabalin 75mg for sale <a href="https://adapox.com/">buy dapoxetine 90mg</a> dapoxetine drug
methotrexate 10mg over the…
methotrexate 10mg over the counter <a href="https://nsreglpro.com/">order reglan 20mg generic</a> buy generic reglan online
buy orlistat no prescription…
buy orlistat no prescription <a href="https://buyostat.com/">buy orlistat online</a> buy zyloprim
order losartan 50mg pills <a…
order losartan 50mg pills <a href="https://agdecoza.com/">buy hyzaar generic</a> topiramate brand
buy crestor 20mg <a href=…
buy crestor 20mg <a href="https://rosuvasl.com/">buy rosuvastatin tablets</a> domperidone drug
buy imitrex 50mg online…
buy imitrex 50mg online cheap <a href="https://lsumatr.com/">buy sumatriptan 50mg pill</a> buy avodart 0.5mg for sale
sumycin 250mg uk <a href=…
sumycin 250mg uk <a href="https://aflexls.com/">flexeril 15mg uk</a> baclofen online
buy toradol 10mg online…
buy toradol 10mg online cheap <a href="https://acolchiop.com/">colchicine 0.5mg over the counter</a> oral inderal
order zantac for sale <a…
order zantac for sale <a href="https://celxb.com/">celebrex 100mg cost</a> celebrex price
plavix 75mg usa <a href=…
plavix 75mg usa <a href="https://aclopip.com/">purchase plavix for sale</a> buy ketoconazole 200 mg online cheap
buy flomax no prescription …
buy flomax no prescription <a href="https://tamxsin.com/">buy tamsulosin medication</a> purchase spironolactone online cheap
buy generic duloxetine <a…
buy generic duloxetine <a href="https://aduloxet.life/">cymbalta price</a> nootropil over the counter
betamethasone drug <a href=…
betamethasone drug <a href="https://bitracon.ink/">itraconazole 100mg ca</a> brand itraconazole 100 mg
buy ipratropium 100 mcg for…
buy ipratropium 100 mcg for sale <a href="https://dexamepel.pro/">brand decadron 0,5 mg</a> order zyvox generic
where to buy progesterone…
where to buy progesterone without a prescription <a href="https://progest.cfd/">buy prometrium 200mg</a> order zyprexa 10mg generic
order nateglinide 120mg…
order nateglinide 120mg generic <a href="https://acandesa.today/">order generic atacand 8mg</a> cheap candesartan 8mg
buy nebivolol 5mg without…
buy nebivolol 5mg without prescription <a href="https://clozap.life/">buy generic clozaril over the counter</a> clozaril for sale online
zocor 20mg canada <a href=…
zocor 20mg canada <a href="https://avalacyc.com/">order valtrex 500mg pills</a> order viagra pills
buy generic carbamazepine…
buy generic carbamazepine 400mg <a href="https://lincn.best/">order lincocin 500mg generic</a> lincomycin 500mg usa
tadalafil 10mg without…
tadalafil 10mg without prescription <a href="https://buypsonline.com/">Buy branded sildenafil</a> sildenafil pills 100mg
buy duricef 250mg generic <a…
buy duricef 250mg generic <a href="https://cefdro.ink/">cefadroxil 250mg over the counter</a> buy propecia 5mg sale
cheap estrace 2mg <a href=…
cheap estrace 2mg <a href="https://proprazin.com/">purchase prazosin pills</a> minipress 2mg over the counter
buy fluconazole pills for…
buy fluconazole pills for sale <a href="https://hyampin.com/">cost ampicillin 500mg</a> buy ciprofloxacin 500mg generic
cost vermox <a href="https:/…
cost vermox <a href="https://tretipro.com/">order retin online</a> order tadalis 10mg generic
buy metronidazole 200mg pill…
buy metronidazole 200mg pill <a href="https://ametronle.com/">buy cheap flagyl</a> oral keflex 250mg
avanafil online <a href=…
avanafil online <a href="https://bstadan.com/">tadacip 10mg usa</a> cambia price
oral clindamycin <a href=…
oral clindamycin <a href="https://cpfillna.com/">fildena 100mg oral</a> order fildena 50mg pills
purchase indomethacin pills …
purchase indomethacin pills <a href="https://getcefipro.com/">buy generic suprax</a> where to buy cefixime without a prescription
purchase nolvadex pills <a…
purchase nolvadex pills <a href="https://glnceti.com/">ceftin pills</a> buy ceftin tablets
amoxicillin 250mg brand <a…
amoxicillin 250mg brand <a href="https://aclaritop.com/">buy clarithromycin 500mg generic</a> purchase clarithromycin online
purchase bimatoprost without…
purchase bimatoprost without prescription <a href="https://procarest.com/">careprost price</a> trazodone 100mg drug
Yeni yorum ekle