Dr. Refik Saydam döneminde 12 Milyon ahali
ve 554 hekimle (1923-1937) başlayan Cumhuriyet dönemi Türk Tıp Tarihi’ni, Cumhuriyet’in
sağlık algısını anlamak için irdelemek zorundayız. Koruyucu Hekimliğin ön
planda olduğu bu ilk yapılanmada hekimler, Hükümet doktoru olarak tanımlanmış;
sağlık hizmeti devlet eliyle hem yönetilmiş hem de kontrol edilmiştir. Hükümet
doktorunun görev alanlarının içerisine, çevre sağlığı, adli tabiplik, bulaşıcı
hastalıklar taraması, meslek ve okul hekimliği, idari görevler yanında; fakirlere
bedava sağlık hizmeti görevleri tanımlanmış, böylece sağlık hizmetinin
sosyalizasyon süreci başlatılmıştır. Trahom, sıtma, frengi, tüberküloz gibi
epidemiyolojik önemi olan hastalıklar için özel kurumların oluşturulması;
sağlık hizmetinin sosyal bir hizmet olarak düşünüldüğünü ve toplumun sağlık
ihtiyaçlarına göre şekillendiğini gösterir.
1937-1949 döneminde sağlık hizmeti sunan
kurumlar kasabalara ve köylere kadar indirgenmeye çalışılmış, koruyucu ve tedavi
edici hekimlik eşit önemlilikte değerlendirilmiş, eşgüdümü sağlanmış, aynı
zamanda işçilere ayrı konumda bir sağlık hizmeti kazandırılmıştır.
1950-60 yılları savaş sorası dönemin küresel
sağlık akımlarından etkilendiği bir dönem olmuş; sağlık algısı önemli oranda
değişerek, tedavi edici hekimlik koruyucu hekimliğin önüne geçmiştir.
1960 yılından itibaren (Dr. Nusret Fişek
dönemi), sağlıkta sozyalizasyonun önemi anlaşılarak yeni bir döneme girilmiş; koruyucu
ve tedavi edici hizmetlerin eşgüdümlü olarak sunulması amaçlanmış; hekim,
hemşire, ebe, teknisyenden oluşan bir ekipten oluşan yapı ile Sağlık Ocağı yapılanmasına
gidilmiş, doğrudan köylere kasabalara yani doğrudan halkın ayağına sağlık
hizmeti götürülmüştür. Her vatandaşın sağlık ocağına kaydı yapılarak ortalama
4500 kişiye bir sağlık ocağı tahsisiyle sağlıkta sosyalizasyon sürecine gerçek
anlamda başlatılmıştır. 1965’e kadar başarıyla sürdürülen sağlıkta sosyalizasyon
süreci ne yazık ki 1966’dan itibaren yeni dünya düzeninin kapitalist ve
neo-liberal politikaların etkisiyle yıkım sürecine girmiştir.
1983 döneminde Genel Sağlık Sigortası
yapılanması için adımlar başlatılmış, ancak sadece Sosyal Yardımlaşma ve
Dayanışma Kanunu teşviki kapsamında, sigortasız yoksulların sağlık
hizmetlerinden sınırlı faydalanması sağlanmaya çalışılmıştır.
1990 yılında yeni bir “master plan” yapılmış; 1992 yılında çıkarılan ‘Yeşil Kart’
uygulaması ile sağlık hizmetlerini karşılayacak gücü olmayan, dar gelirli
gruplar için kamu tarafından ücretsiz sağlık hizmeti sunumu sağlanmaya çalışılmıştır.
Sağlık alanında son dönem 2002 yılında başlatılmış, açıklanan ‘Acil
Eylem Planı’ içerisinde ‘Herkese Sağlık’ başlığı altında temel prensipler
belirlenmiş ve uygulamalar bir takvime bağlanmıştır. Bu doğrultuda Sağlık
Bakanlığı, 2003 yılında ‘Sağlıkta Dönüşüm Programı’nı’ (SDP) uygulamaya
koymuştur (58. Hükümet Acil Eylem Planı, 2003). 16 Kasım 2002 tarihinde
açıklanan Acil Eylem planı kapsamında sağlık alanında yapılması öngörülen temel
hedefler aşağıdaki gibi belirtilmiştir.
1. Sağlık Bakanlığı’nın fonksiyonel ve idari açıdan yeniden
yapılandırılması,
2. Tüm vatandaşların genel sağlık sigortası kapsamına alınması,
3. Sağlık kurumlarının tek çatı altında toplanması,
4. Anne ve çocuk sağlığına önem verilmesi,
5. Hastanelerin mali ve idari açıdan özerkliğine kavuşturulması,
6. Aile hekimliği uygulamasına geçilmesi,
7. Koruyucu hekimliğin yaygınlaştırılması,
8. Kalkınmada öncelikli bölgelerde yaşanan sağlık personeli eksikliğinin
giderilmesi,
9. Özel sektörün sağlık alanına yatırım yapmasının özendirilmesi,
10. Tüm kamu kuruluşlarının alt kademelere yetki devri,
11. Sağlık alanında e-dönüşüm projesinin hayata geçirilmesidir.
OECD ve Dünya Bankası kaynaklarına göre, Sağlıkta Dönüşüm Programı,
Türkiye sağlık sektörünün var olan sorunlarının ele alınması ve bu sorunların
çözümü için tasarlanmış ve Türk sağlık sisteminin sorunları aşağıdaki gibi
ifade edilmiştir (OECD ve World Bank, 2008).
i. Diğer OECD ve orta gelirli ülkelere kıyasla geri kalmış sağlık
sonuçları
ii. Sağlık hizmetlerine erişimdeki eşitsizlikler
iii. Sağlık hizmetlerinin finansmanı ve sunumunda verimsizliğe yol açan,
mali sürdürülebilirliği zayıf parçalı yapı
iv. Düşük hizmet kalitesi ile hastalara sınırlı cevap verilebilirlik.
OECD ve Dünya Bankası’nın önerileri üzerine Sağlıkta Dönüşüm Programı
adım adım ilerletilmiş, GSS programı ile farklı çalışma gruplarını kapsam
altına alan Bağ-Kur, Emekli Sandığı ve SSK (Sosyal Sigorta Kurumu)
programlarını 2006 yılında tek sigorta kurumu şemsiyesi altında toplamıştır. (OECD
ve World Bank, 2008)
Sağlık hizmetlerine erişim eşitliği kapsamında sağlık hizmetlerine olan
talebin artması üzerine Sağlık Bakanlığı hastanelerinde ‘Performansa Dayalı
Ödeme Sistemine’ geçilmiştir. GSS sisteminde; sağlık hizmet üretimi ile
finansmanın kesin olarak birbirinden ayrılması, sistemin ‘sağlık hizmeti satın
alımı’ anlamına gelmektedir. İlk aşamada Devlet Hastanelerinde görüntüleme,
temizlik, yemek hizmetleri vb. gibi hizmetlerden başlatılarak daha sonra tüm
tedavi aşamalarında özel sağlık kurumlarıyla anlaşmalar sağlanarak sevk olanağı
getirilmiş, ardından özel hastanelere başvuruda sevk şartı kaldırılmıştır. Özel
sağlık kurumlarının kullanımını teşviki üzerine planlanan yapılanma adım adım
yerleşmiştir.
GSS kapsamında gerçekleştirilen bu düzenlemeler ile sağlık hizmetlerine
ulaşımda var olduğu savlanan kalemlerde önemli artışlar meydana gelmiştir.
Örneğin OECD ülkelerinin belirlediği kriterlerden birisi olan “sağlıkta
erişilebilirliği” gösterdiği savlanan “kişi başı doktor muayene sayısı” kaleminde
önemli artışlar olmuştur. Bu parametre 2002 yılında 3.1 iken, 2016 da 8.4’e
yükselmiş, OECD ülkelerinin ortalaması olan 6.9 rakamının üstüne çıkmıştır. (OECD
Health Statistics 2017). Toplam içerisindeki en büyük artış ise, özel sektör
hastanelerinde görülmektedir.
Dünya Bankası tarafından 2003 tarihli raporda Türk sağlık sistemi için
önerilen Aile Hekimliğin modeli, sağlık reformunun ikinci temel ayağını
oluşturmaktadır. Aile hekimleri, GSS ile sözleşme yaparak muayenehanelerinde
sağlık hizmeti sunacaklardır. Ancak GSS sisteminin tam olarak uygulamaya koyulması
ile aile hekimliklerinin finansmanı anlaşma yoluyla sağlanacak, primlerini
düzenli ödemeyen vatandaşlar, aile hekimliği sisteminden yararlanamayacaktır. Planlanan
Aile hekimliği sisteminde kurumun sevk zincirinde zorunlu basamak olarak
düşünülmesine rağmen, özel kurumlara hasta akışı engellenebileceği düşünülerek
uygulamaya koyulmamıştır.
Aile hekimliği sisteminde, hekimler kamu elemanı olmak yerine ücretinin
piyasadan sağlayan girişimciye dönüştürülmüştür. Aile hekimleri elemanlarını
kendileri seçebilmekte ve tıbbi hizmet dışındaki gereksinimleri taşeron
firmalar aracılığıyla sağlayabilmektedir. Temel hizmetlerde dahi, hizmet
sunumunun girişimcilere yani özel sektöre bırakılması, kamunun sağlık hizmetinden
elini çekip sadece sağlık sigortacılığı yapacağı anlamına gelmektedir.
Sağlıkta Dönüşüm Programının üçüncü temel ayağında ise, 663 sayılı Kanun
Hükmünde Kararname (KHK) ile 02/11/2011 tarihli Resmi Gazete de açıklanan Kamu
Hastane Birlikleri (KHB) reformu yer almıştır. Reform ile, Sağlık Bakanlığı’na
bağlı ikinci ve üçüncü basamak tedavi kurumları kamu hastane birlikleri çatısı
altında ‘özerk’ olarak yeniden örgütlenmiştir. 663 sayılı KHK’nın 30. maddesine göre, Türkiye
Kamu Hastaneleri Kurumu tarafından, kaynakların etkili ve verimli kullanılması
amacıyla kuruma bağlı ikinci ve üçüncü basamak sağlık kurumları ile il
düzeyinde kamu hastane birlikleri kurularak işletilmiştir. Hizmetin büyüklüğü
göz önünde bulundurularak bazı illerde birden fazla birlik kurulmuş, bir ilde
birlik kapsamı dışında sağlık kurum bırakılmamıştır. Birden fazla birlik
kurulan illerdeki ve belli bölgedeki birliklerden biri koordinatör olarak
görevlendirilmiştir. Böylece Sağlık Bakanlığı’na bağlı ikinci ve üçüncü basamak
sağlık kuruluşları idari yönden özerk bir yapıya kavuşmuş, sağlık işletmesi
modeline göre yeniden yapılandırılmıştır. Böylece Sağlık Bakanlığı, sağlık
piyasasında denetim ve düzenlemeden sorumlu bir birim haline dönüşmüştür (Ş. Çavmak,
D. Çavmak; Türkiye’de Sağlık Hizmetlerinin Tarihsel Gelişimi ve Sağlıkta
Dönüşüm Programı. 2017)
Türk sağlık sistemi şu dönemlerde yeniden farklı atılımlar içerisinde
yer almaktadır. SGK primleri 01.04.2017 tarihi itibari ile 53 TL’ye çekilmiş,
farklı gelir seviyesi uygulamalarının kaldırıldığı belirtilmiştir.
(www.sgk.gov.tr; Erişim Tarihi: 13.05.2017) Aynı zamanda kamu özel ortaklığı
ile yürütülmekte olan şehir hastaneleri projeleri hayatımızda yer edinmeye
başlamış durumdadır. Çok yüksek yatırımlar ile meydana gelmiş bu yatırımların,
sigorta yapısını da etkileyeceği muhakkaktır.
Sağlıkta dönüşüm programının OECD Ülkeleri Sağlık İstatistik verileri
raporlarına göre bireylerin sağlık hizmetlerine ulaşımı hayli kolaylaşmış
görünmektedir. Ancak ulaşımdaki bu kolaylık halen OECD ülkelerinin hayli
altında olan hekim ve sağlıkta yardımcı eleman sayısıyla başarılmış olması
bizlere sağlık personelinin piyasa şartları içerisinde kuralsız çalıştırıldığının
belgesi gibidir. (1000 kişiye düşen hekim sayısı OECD Ülkeleri ortalaması 3.4;
Türkiye’de 1.8; 1000 kişiye düşen hemşire sayısı, OECD ortalaması 9; Türkiye’de
2) (OECD Health Statistics 2017). Ayrıca
sağlık personeli yönünden bölgelere göre farklılıklar zirve yapmakta olup; 100.000
kişiye düşen hekim sayısı, Güneydoğu Anadolu bölgesinde Türkiye ortalamasının
oldukça altındadır. Güneydoğu Anadolu Bölgesini; Ortadoğu Anadolu, Kuzeydoğu
Anadolu ve Batı Marmara Bölgeleri izlemektedir.
Hükümetin SDP ile, özel sektörün yapısından yararlanmayı ve sağlık hakkı anlayışını değiştirmeyi amaçladığını anlaşılmış, hizmet sunumunda özel, sigorta boyutunda devletin ağırlıklı olduğu bir yapı tasarlandığı ortaya çıkmıştır. Bu bağlamda OECD Ülkelerinin Sağlıkta Kalite standartlarının sadece hizmetin yaygınlaştırılması boyutundan ibaret olmadığı bilinmelidir. Ayrıca sağlıkta harcamanın artışının sağlık anlamına gelip gelmediği tartışılmak zorundadır.
Prof. Dr. Gülümser Heper
Prof. Dr. Okan Bölükbaşı
Yorumlar
buy cheap viagra online usa …
buy cheap viagra online usa <a href="https://ethvigrix.com/ ">buy cheap generic viagra uk</a> canadian pharmacy generic sildenafil
viagra rx pharmacy <a href=…
viagra rx pharmacy <a href="https://ethvigrix.com/ ">sildenafil tablets australia</a> cost of viagra in canada
buy viagra in canada <a href…
buy viagra in canada <a href="https://ethvigrix.com/ ">buy viagra price</a> cheap real viagra
viagra 50mg price in india…
viagra 50mg price in india online <a href="https://ethvigrix.com/ ">viagra online-australia</a> viagra gold
sildenafil 58 <a href="https…
sildenafil 58 <a href="https://ethvigrix.com/ ">generic viagra online fast delivery</a> sildenafil pharmacy australia
can i buy generic viagra <a…
can i buy generic viagra <a href="https://ethvigrix.com/ ">viagra suppliers</a> best prices for viagra
online viagra soft <a href=…
online viagra soft <a href="https://ethvigrix.com/ ">viagra canadian pharmacy generic</a> female viagra for women
micardis where to buy <a…
micardis where to buy <a href="https://molnenil.com/">hydroxychloroquine usa</a> movfor us
where can you get female…
where can you get female viagra <a href="https://ethvigrix.com/ ">cheap real viagra online</a> female viagra pill over the counter
order sildenafil tablets <a…
order sildenafil tablets <a href="https://ethvigrix.com/ ">buy generic viagra in us</a> viagra 100mg price in usa
viagra in usa online <a href…
viagra in usa online <a href="https://ethvigrix.com/ ">buy cheap viagra online canadian pharmacy</a> 200 mg generic viagra
cheap over the counter…
cheap over the counter viagra <a href="https://ethvigrix.com/ ">buy female viagra singapore</a> otc viagra online
viagra for cheap <a href=…
viagra for cheap <a href="https://ethvigrix.com/ ">viagra 300mg price</a> sildenafil generic cost
how to safely buy generic…
how to safely buy generic viagra online <a href="https://ethvigrix.com/ ">viagra 250 mg</a> viagra 20 mg cost
cheapest price for viagra…
cheapest price for viagra 100mg <a href="https://ethvigrix.com/ ">buy sildenafil india online</a> cheap viagra pills uk
order sildenafil from india …
order sildenafil from india <a href="https://ethvigrix.com/ ">sildenafil prescription prices</a> viagra comparison prices
where can i purchase viagra…
where can i purchase viagra online <a href="https://ethvigrix.com/ ">viagra prescription singapore</a> buy generic viagra soft tabs
where to buy sildenafil…
where to buy sildenafil citrate online <a href="https://ethvigrix.com/ ">50mg viagra</a> price for sildenafil 100 mg
sildenafil pharmacy prices …
sildenafil pharmacy prices <a href="https://ethvigrix.com/ ">viagra suppliers</a> viagra generic best price
purchase viagra uk <a href=…
purchase viagra uk <a href="https://ethvigrix.com/ ">viagra man</a> where to buy viagra in singapore
buy sale viagra <a href=…
buy sale viagra <a href="https://ethvigrix.com/ ">viagra online pharmacy usa</a> where to buy cheap viagra pills
sildenafil tablets 100 mg <a…
sildenafil tablets 100 mg <a href="https://ethvigrix.com/ ">how to purchase viagra tablet</a> sildenafil over the counter canada
over the counter viagra usa …
over the counter viagra usa <a href="https://ethvigrix.com/ ">generic sildenafil prescription</a> viagra for sale online australia
sildenafil 100 mg tablets…
sildenafil 100 mg tablets coupon <a href="https://ethvigrix.com/ ">viagra pills online south africa</a> buy cheap generic viagra
order viagra soft <a href=…
order viagra soft <a href="https://ethvigrix.com/ ">viagra pills online uk</a> viagra mexico pharmacy
viagra online canadian…
viagra online canadian pharmacy paypal <a href="https://ethvigrix.com/ ">how can i get viagra online</a> sublingual viagra
buy viagra no rx <a href=…
buy viagra no rx <a href="https://ethvigrix.com/ ">buy online sildenafil</a> real viagra pills
sildenafil uk best price <a…
sildenafil uk best price <a href="https://ethvigrix.com/ ">viagra india online pharmacy</a> sildenafil 20 mg discount
sildenafil online free…
sildenafil online free shipping <a href="https://ethvigrix.com/ ">where to buy sildenafil</a> buy viagra online usa paypal
can i buy viagra in europe …
can i buy viagra in europe <a href="https://ethvigrix.com/ ">cheap sildenafil citrate tablets</a> brand viagra from canada
buy real viagra online india…
buy real viagra online india <a href="https://ethvigrix.com/ ">where can i buy viagra over the counter</a> best price real viagra
chewable sildenafil <a href=…
chewable sildenafil <a href="https://ethvigrix.com/ ">viagra rx pharmacy</a> viagra australia
medicine viagra india <a…
medicine viagra india <a href="https://ethvigrix.com/ ">us online viagra prescription</a> can i buy viagra over the counter canada
canadian viagra 200 mg <a…
canadian viagra 200 mg <a href="https://ethvigrix.com/ ">buy viagra express</a> viagra otc united states
where can you buy viagra in…
where can you buy viagra in canada <a href="https://ethvigrix.com/ ">sildenafil tablets uk</a> viagra usa prescription
buy brand name viagra online…
buy brand name viagra online <a href="https://ethvigrix.com/ ">safe online viagra</a> canadian pharmacy viagra mastercard
viegra <a href="https:/…
viegra <a href="https://ethvigrix.com/ ">can you buy sildenafil online</a> buy cheap viagra canada
cenforce order <a href=…
cenforce order <a href="https://enapocen.shop/">order naprosyn generic</a> chloroquine 250mg brand
buy tadalafil tablets <a…
buy tadalafil tablets <a href="https://getpedonline.shop/">order sildenafil 100mg pill</a> us viagra sales
20 mg viagra daily <a href=…
20 mg viagra daily <a href="https://ethvigrix.com/ ">sildenafil drug coupon</a> cost of 100mg viagra
canadian viagra <a href=…
canadian viagra <a href="https://ethvigrix.com/ ">sildenafil 100mg online india</a> can you buy female viagra in australia
online generic viagra <a…
online generic viagra <a href="https://ethvigrix.com/ ">male viagra</a> where to buy women viagra
female viagra tablets price …
female viagra tablets price <a href="https://ethvigrix.com/ ">order sildenafil</a> viagra brand canada
female version of viagra <a…
female version of viagra <a href="https://ethvigrix.com/ ">viagra without prescription uk</a> sildenafil citrate canada
buy generic sildenafil <a…
buy generic sildenafil <a href="https://ethvigrix.com/ ">sildenafil 100 mg tablet usa</a> sildenafil fast shipping
viagra cheap fast delivery …
viagra cheap fast delivery <a href="https://ethvigrix.com/ ">generic viagra 30</a> sildenafil pills uk
rx pharmacy generic viagra …
rx pharmacy generic viagra <a href="https://ethvigrix.com/ ">best viagra pills online</a> buy sildenafil generic
cheap viagra online without…
cheap viagra online without prescription <a href="https://ethvigrix.com/ ">where to buy viagra online in india</a> cheap generic viagra 150 mg
sildenafil 100mg price <a…
sildenafil 100mg price <a href="https://ethvigrix.com/ ">cost of viagra 100 mg</a> female viagra buy online in india
i want to buy viagra <a href…
i want to buy viagra <a href="https://ethvigrix.com/ ">how to buy viagra in us</a> sildenafil generic coupon
Yeni yorum ekle