Dr. Refik Saydam döneminde 12 Milyon ahali
ve 554 hekimle (1923-1937) başlayan Cumhuriyet dönemi Türk Tıp Tarihi’ni, Cumhuriyet’in
sağlık algısını anlamak için irdelemek zorundayız. Koruyucu Hekimliğin ön
planda olduğu bu ilk yapılanmada hekimler, Hükümet doktoru olarak tanımlanmış;
sağlık hizmeti devlet eliyle hem yönetilmiş hem de kontrol edilmiştir. Hükümet
doktorunun görev alanlarının içerisine, çevre sağlığı, adli tabiplik, bulaşıcı
hastalıklar taraması, meslek ve okul hekimliği, idari görevler yanında; fakirlere
bedava sağlık hizmeti görevleri tanımlanmış, böylece sağlık hizmetinin
sosyalizasyon süreci başlatılmıştır. Trahom, sıtma, frengi, tüberküloz gibi
epidemiyolojik önemi olan hastalıklar için özel kurumların oluşturulması;
sağlık hizmetinin sosyal bir hizmet olarak düşünüldüğünü ve toplumun sağlık
ihtiyaçlarına göre şekillendiğini gösterir.
1937-1949 döneminde sağlık hizmeti sunan
kurumlar kasabalara ve köylere kadar indirgenmeye çalışılmış, koruyucu ve tedavi
edici hekimlik eşit önemlilikte değerlendirilmiş, eşgüdümü sağlanmış, aynı
zamanda işçilere ayrı konumda bir sağlık hizmeti kazandırılmıştır.
1950-60 yılları savaş sorası dönemin küresel
sağlık akımlarından etkilendiği bir dönem olmuş; sağlık algısı önemli oranda
değişerek, tedavi edici hekimlik koruyucu hekimliğin önüne geçmiştir.
1960 yılından itibaren (Dr. Nusret Fişek
dönemi), sağlıkta sozyalizasyonun önemi anlaşılarak yeni bir döneme girilmiş; koruyucu
ve tedavi edici hizmetlerin eşgüdümlü olarak sunulması amaçlanmış; hekim,
hemşire, ebe, teknisyenden oluşan bir ekipten oluşan yapı ile Sağlık Ocağı yapılanmasına
gidilmiş, doğrudan köylere kasabalara yani doğrudan halkın ayağına sağlık
hizmeti götürülmüştür. Her vatandaşın sağlık ocağına kaydı yapılarak ortalama
4500 kişiye bir sağlık ocağı tahsisiyle sağlıkta sosyalizasyon sürecine gerçek
anlamda başlatılmıştır. 1965’e kadar başarıyla sürdürülen sağlıkta sosyalizasyon
süreci ne yazık ki 1966’dan itibaren yeni dünya düzeninin kapitalist ve
neo-liberal politikaların etkisiyle yıkım sürecine girmiştir.
1983 döneminde Genel Sağlık Sigortası
yapılanması için adımlar başlatılmış, ancak sadece Sosyal Yardımlaşma ve
Dayanışma Kanunu teşviki kapsamında, sigortasız yoksulların sağlık
hizmetlerinden sınırlı faydalanması sağlanmaya çalışılmıştır.
1990 yılında yeni bir “master plan” yapılmış; 1992 yılında çıkarılan ‘Yeşil Kart’
uygulaması ile sağlık hizmetlerini karşılayacak gücü olmayan, dar gelirli
gruplar için kamu tarafından ücretsiz sağlık hizmeti sunumu sağlanmaya çalışılmıştır.
Sağlık alanında son dönem 2002 yılında başlatılmış, açıklanan ‘Acil
Eylem Planı’ içerisinde ‘Herkese Sağlık’ başlığı altında temel prensipler
belirlenmiş ve uygulamalar bir takvime bağlanmıştır. Bu doğrultuda Sağlık
Bakanlığı, 2003 yılında ‘Sağlıkta Dönüşüm Programı’nı’ (SDP) uygulamaya
koymuştur (58. Hükümet Acil Eylem Planı, 2003). 16 Kasım 2002 tarihinde
açıklanan Acil Eylem planı kapsamında sağlık alanında yapılması öngörülen temel
hedefler aşağıdaki gibi belirtilmiştir.
1. Sağlık Bakanlığı’nın fonksiyonel ve idari açıdan yeniden
yapılandırılması,
2. Tüm vatandaşların genel sağlık sigortası kapsamına alınması,
3. Sağlık kurumlarının tek çatı altında toplanması,
4. Anne ve çocuk sağlığına önem verilmesi,
5. Hastanelerin mali ve idari açıdan özerkliğine kavuşturulması,
6. Aile hekimliği uygulamasına geçilmesi,
7. Koruyucu hekimliğin yaygınlaştırılması,
8. Kalkınmada öncelikli bölgelerde yaşanan sağlık personeli eksikliğinin
giderilmesi,
9. Özel sektörün sağlık alanına yatırım yapmasının özendirilmesi,
10. Tüm kamu kuruluşlarının alt kademelere yetki devri,
11. Sağlık alanında e-dönüşüm projesinin hayata geçirilmesidir.
OECD ve Dünya Bankası kaynaklarına göre, Sağlıkta Dönüşüm Programı,
Türkiye sağlık sektörünün var olan sorunlarının ele alınması ve bu sorunların
çözümü için tasarlanmış ve Türk sağlık sisteminin sorunları aşağıdaki gibi
ifade edilmiştir (OECD ve World Bank, 2008).
i. Diğer OECD ve orta gelirli ülkelere kıyasla geri kalmış sağlık
sonuçları
ii. Sağlık hizmetlerine erişimdeki eşitsizlikler
iii. Sağlık hizmetlerinin finansmanı ve sunumunda verimsizliğe yol açan,
mali sürdürülebilirliği zayıf parçalı yapı
iv. Düşük hizmet kalitesi ile hastalara sınırlı cevap verilebilirlik.
OECD ve Dünya Bankası’nın önerileri üzerine Sağlıkta Dönüşüm Programı
adım adım ilerletilmiş, GSS programı ile farklı çalışma gruplarını kapsam
altına alan Bağ-Kur, Emekli Sandığı ve SSK (Sosyal Sigorta Kurumu)
programlarını 2006 yılında tek sigorta kurumu şemsiyesi altında toplamıştır. (OECD
ve World Bank, 2008)
Sağlık hizmetlerine erişim eşitliği kapsamında sağlık hizmetlerine olan
talebin artması üzerine Sağlık Bakanlığı hastanelerinde ‘Performansa Dayalı
Ödeme Sistemine’ geçilmiştir. GSS sisteminde; sağlık hizmet üretimi ile
finansmanın kesin olarak birbirinden ayrılması, sistemin ‘sağlık hizmeti satın
alımı’ anlamına gelmektedir. İlk aşamada Devlet Hastanelerinde görüntüleme,
temizlik, yemek hizmetleri vb. gibi hizmetlerden başlatılarak daha sonra tüm
tedavi aşamalarında özel sağlık kurumlarıyla anlaşmalar sağlanarak sevk olanağı
getirilmiş, ardından özel hastanelere başvuruda sevk şartı kaldırılmıştır. Özel
sağlık kurumlarının kullanımını teşviki üzerine planlanan yapılanma adım adım
yerleşmiştir.
GSS kapsamında gerçekleştirilen bu düzenlemeler ile sağlık hizmetlerine
ulaşımda var olduğu savlanan kalemlerde önemli artışlar meydana gelmiştir.
Örneğin OECD ülkelerinin belirlediği kriterlerden birisi olan “sağlıkta
erişilebilirliği” gösterdiği savlanan “kişi başı doktor muayene sayısı” kaleminde
önemli artışlar olmuştur. Bu parametre 2002 yılında 3.1 iken, 2016 da 8.4’e
yükselmiş, OECD ülkelerinin ortalaması olan 6.9 rakamının üstüne çıkmıştır. (OECD
Health Statistics 2017). Toplam içerisindeki en büyük artış ise, özel sektör
hastanelerinde görülmektedir.
Dünya Bankası tarafından 2003 tarihli raporda Türk sağlık sistemi için
önerilen Aile Hekimliğin modeli, sağlık reformunun ikinci temel ayağını
oluşturmaktadır. Aile hekimleri, GSS ile sözleşme yaparak muayenehanelerinde
sağlık hizmeti sunacaklardır. Ancak GSS sisteminin tam olarak uygulamaya koyulması
ile aile hekimliklerinin finansmanı anlaşma yoluyla sağlanacak, primlerini
düzenli ödemeyen vatandaşlar, aile hekimliği sisteminden yararlanamayacaktır. Planlanan
Aile hekimliği sisteminde kurumun sevk zincirinde zorunlu basamak olarak
düşünülmesine rağmen, özel kurumlara hasta akışı engellenebileceği düşünülerek
uygulamaya koyulmamıştır.
Aile hekimliği sisteminde, hekimler kamu elemanı olmak yerine ücretinin
piyasadan sağlayan girişimciye dönüştürülmüştür. Aile hekimleri elemanlarını
kendileri seçebilmekte ve tıbbi hizmet dışındaki gereksinimleri taşeron
firmalar aracılığıyla sağlayabilmektedir. Temel hizmetlerde dahi, hizmet
sunumunun girişimcilere yani özel sektöre bırakılması, kamunun sağlık hizmetinden
elini çekip sadece sağlık sigortacılığı yapacağı anlamına gelmektedir.
Sağlıkta Dönüşüm Programının üçüncü temel ayağında ise, 663 sayılı Kanun
Hükmünde Kararname (KHK) ile 02/11/2011 tarihli Resmi Gazete de açıklanan Kamu
Hastane Birlikleri (KHB) reformu yer almıştır. Reform ile, Sağlık Bakanlığı’na
bağlı ikinci ve üçüncü basamak tedavi kurumları kamu hastane birlikleri çatısı
altında ‘özerk’ olarak yeniden örgütlenmiştir. 663 sayılı KHK’nın 30. maddesine göre, Türkiye
Kamu Hastaneleri Kurumu tarafından, kaynakların etkili ve verimli kullanılması
amacıyla kuruma bağlı ikinci ve üçüncü basamak sağlık kurumları ile il
düzeyinde kamu hastane birlikleri kurularak işletilmiştir. Hizmetin büyüklüğü
göz önünde bulundurularak bazı illerde birden fazla birlik kurulmuş, bir ilde
birlik kapsamı dışında sağlık kurum bırakılmamıştır. Birden fazla birlik
kurulan illerdeki ve belli bölgedeki birliklerden biri koordinatör olarak
görevlendirilmiştir. Böylece Sağlık Bakanlığı’na bağlı ikinci ve üçüncü basamak
sağlık kuruluşları idari yönden özerk bir yapıya kavuşmuş, sağlık işletmesi
modeline göre yeniden yapılandırılmıştır. Böylece Sağlık Bakanlığı, sağlık
piyasasında denetim ve düzenlemeden sorumlu bir birim haline dönüşmüştür (Ş. Çavmak,
D. Çavmak; Türkiye’de Sağlık Hizmetlerinin Tarihsel Gelişimi ve Sağlıkta
Dönüşüm Programı. 2017)
Türk sağlık sistemi şu dönemlerde yeniden farklı atılımlar içerisinde
yer almaktadır. SGK primleri 01.04.2017 tarihi itibari ile 53 TL’ye çekilmiş,
farklı gelir seviyesi uygulamalarının kaldırıldığı belirtilmiştir.
(www.sgk.gov.tr; Erişim Tarihi: 13.05.2017) Aynı zamanda kamu özel ortaklığı
ile yürütülmekte olan şehir hastaneleri projeleri hayatımızda yer edinmeye
başlamış durumdadır. Çok yüksek yatırımlar ile meydana gelmiş bu yatırımların,
sigorta yapısını da etkileyeceği muhakkaktır.
Sağlıkta dönüşüm programının OECD Ülkeleri Sağlık İstatistik verileri
raporlarına göre bireylerin sağlık hizmetlerine ulaşımı hayli kolaylaşmış
görünmektedir. Ancak ulaşımdaki bu kolaylık halen OECD ülkelerinin hayli
altında olan hekim ve sağlıkta yardımcı eleman sayısıyla başarılmış olması
bizlere sağlık personelinin piyasa şartları içerisinde kuralsız çalıştırıldığının
belgesi gibidir. (1000 kişiye düşen hekim sayısı OECD Ülkeleri ortalaması 3.4;
Türkiye’de 1.8; 1000 kişiye düşen hemşire sayısı, OECD ortalaması 9; Türkiye’de
2) (OECD Health Statistics 2017). Ayrıca
sağlık personeli yönünden bölgelere göre farklılıklar zirve yapmakta olup; 100.000
kişiye düşen hekim sayısı, Güneydoğu Anadolu bölgesinde Türkiye ortalamasının
oldukça altındadır. Güneydoğu Anadolu Bölgesini; Ortadoğu Anadolu, Kuzeydoğu
Anadolu ve Batı Marmara Bölgeleri izlemektedir.
Hükümetin SDP ile, özel sektörün yapısından yararlanmayı ve sağlık hakkı anlayışını değiştirmeyi amaçladığını anlaşılmış, hizmet sunumunda özel, sigorta boyutunda devletin ağırlıklı olduğu bir yapı tasarlandığı ortaya çıkmıştır. Bu bağlamda OECD Ülkelerinin Sağlıkta Kalite standartlarının sadece hizmetin yaygınlaştırılması boyutundan ibaret olmadığı bilinmelidir. Ayrıca sağlıkta harcamanın artışının sağlık anlamına gelip gelmediği tartışılmak zorundadır.
Prof. Dr. Gülümser Heper
Prof. Dr. Okan Bölükbaşı
Yorumlar
tadalafil otc <a href="https…
tadalafil otc <a href="https://buyclstfl.com/">Discounted cialis online</a> betfair casino online
ivermectin uk <a href="https…
ivermectin uk <a href="https://buystromcvdpl.com/">buy generic stromectol 3mg</a> purchase avlosulfon online
free online slot machines <a…
free online slot machines <a href="https://xgamescasinox.com/">card games online</a> jackpot party casino
adalat 10mg over the counter…
adalat 10mg over the counter <a href="https://genadaonline.com/">cheap adalat</a> fexofenadine online buy
free slots casino games <a…
free slots casino games <a href="https://abgamescasino.com/">slots games free</a> online casino games
ramipril 5mg us <a href=…
ramipril 5mg us <a href="https://pxarcox.com/">arcoxia price</a> etoricoxib 120mg canada
online casinos <a href=…
online casinos <a href="https://ampharmx.com/">online pharmacy drugstore</a> assignment writing services
buy doxycycline 100mg online…
buy doxycycline 100mg online <a href="https://ordsalbut.store/">ventolin 4mg sale</a> cleocin for sale
buy custom research papers …
buy custom research papers <a href="https://busulfasalazine.com/">oral sulfasalazine</a> azulfidine cheap
mesalamine 800mg canada <a…
mesalamine 800mg canada <a href="https://gnsalamin.top/">asacol 400mg uk</a> avapro cheap
order benicar without…
order benicar without prescription <a href="https://buydepakpl.com/">divalproex 250mg cheap</a> divalproex 250mg generic
temovate generic <a href=…
temovate generic <a href="https://genclo.best/">order generic clobetasol</a> amiodarone ca
generic acetazolamide 250 mg…
generic acetazolamide 250 mg <a href="https://buyisosorbid.com/">isosorbide price</a> order imuran 25mg without prescription
digoxin 250 mg sale <a href=…
digoxin 250 mg sale <a href="https://buymolnunal.com/">molnupiravir for sale online</a> molnunat 200mg canada
buy carvedilol sale <a href=…
buy carvedilol sale <a href="https://gnphenyto.store/">buy ditropan 2.5mg pill</a> buy elavil online
amoxicillin buy online <a…
amoxicillin buy online <a href="https://genstropls.shop/">stromectol oral</a> stromectol xr
purchase fosamax online <a…
purchase fosamax online <a href="https://analendronate.top/">alendronate 35mg price</a> motrin 600mg pill
buy priligy generic <a href=…
buy priligy generic <a href="https://gnrcplstore.com/">order generic priligy 60mg</a> cost domperidone 10mg
order nortriptyline 25mg…
order nortriptyline 25mg generic <a href="https://plparoxetine.sbs/">order paxil 10mg pill</a> paxil cheap
buy indocin 50mg pills <a…
buy indocin 50mg pills <a href="https://grcpllsonline.shop/">indomethacin for sale online</a> order cenforce
cost famotidine <a href=…
cost famotidine <a href="https://plfamotidi.shop/">buy famotidine generic</a> order mirtazapine pill
doxycycline 200mg brand <a…
doxycycline 200mg brand <a href="https://phrmsgetl.shop/">aralen uk</a> methylprednisolone 8mg for sale
ropinirole 1mg over the…
ropinirole 1mg over the counter <a href="https://plcalcitriol.pro/">purchase calcitriol</a> trandate 100mg price
buy tadacip online cheap <a…
buy tadacip online cheap <a href="https://abpllsx.shop/">amoxicillin sale</a> order generic trimox 250mg
tricor oral <a href="https:/…
tricor oral <a href="https://edsviag.com/">cost viagra 50mg</a> overnight viagra delivery
order nexium 20mg without…
order nexium 20mg without prescription <a href="https://acpllsk.com/">esomeprazole 40mg ca</a> buy lasix
buy generic cialis 20mg <a…
buy generic cialis 20mg <a href="https://tadcial.com/">Generic cialis online</a> buy viagra
clomiphene 50mg for sale <a…
clomiphene 50mg for sale <a href="https://atorvastonline.store/">lipitor 80mg sale</a> buy prednisolone for sale
deltasone medication <a href…
deltasone medication <a href="https://isotretin.store/">isotretinoin 40mg usa</a> amoxicillin 500mg canada
order absorica generic <a…
order absorica generic <a href="https://buyacaneonline.top/">isotretinoin over the counter</a> ampicillin 500mg us
order sildenafil generic <a…
order sildenafil generic <a href="https://fildonline.best/">buy sildenafil 100mg online</a> proscar order
ivermectin 6mg dosage <a…
ivermectin 6mg dosage <a href="https://buypdsolonline.com/">buy prednisone 10mg pills</a> purchase deltasone for sale
zofran 4mg without…
zofran 4mg without prescription <a href="https://getanine.store/">cheap amoxil generic</a> order bactrim 480mg sale
buy ventolin 4mg sale <a…
buy ventolin 4mg sale <a href="https://avenpro.cfd/">albuterol 4mg sale</a> augmentin 375mg tablet
buy accutane 10mg online <a…
buy accutane 10mg online <a href="https://buyactacne.com/">isotretinoin 10mg us</a> azithromycin pills
buy provigil 100mg for sale …
buy provigil 100mg for sale <a href="https://buymetopi.ink/">lopressor 50mg canada</a> order lopressor 100mg
order prednisolone without…
order prednisolone without prescription <a href="https://buypredonline.com/">order prednisolone generic</a> lasix 40mg drug
dutasteride price <a href=…
dutasteride price <a href="https://buyorlonline.today/">buy orlistat 60mg pills</a> purchase xenical generic
doxycycline 200mg tablet <a…
doxycycline 200mg tablet <a href="https://buydclpl.com/">doxycycline 100mg ca</a> purchase zovirax online cheap
azathioprine 50mg price <a…
azathioprine 50mg price <a href="https://getazathpi.store/">imuran price</a> order naprosyn 500mg sale
order oxybutynin 5mg online …
order oxybutynin 5mg online <a href="https://buyoxybpin.store/">oxybutynin 2.5mg canada</a> oxcarbazepine 600mg canada
omnicef for sale <a href=…
omnicef for sale <a href="https://buyprotpl.ink/">order pantoprazole 40mg sale</a> generic protonix
zocor price <a href="https:/…
zocor price <a href="https://getsimva.pro/">generic zocor 20mg</a> order sildalis for sale
avlosulfon 100mg usa <a href…
avlosulfon 100mg usa <a href="https://onlineaten.today/">order atenolol for sale</a> atenolol order
order sildenafil 50mg online…
order sildenafil 50mg online cheap <a href="https://buyvgonline.com/">sildenafil online</a> canadian cialis
uroxatral over the counter …
uroxatral over the counter <a href="https://pldiltzm.cfd/">order diltiazem 180mg pill</a> order diltiazem for sale
purchase promethazine…
purchase promethazine generic <a href="https://getmdfonline.online/">promethazine price</a> cialis overnight shipping usa
cost zetia 10mg <a href=…
cost zetia 10mg <a href="https://plezet.sbs/">order zetia 10mg sale</a> methotrexate 10mg us
buy levofloxacin 250mg pills…
buy levofloxacin 250mg pills <a href="https://buybup.site/">buy bupropion without prescription</a> cost bupropion
order coumadin 2mg <a href=…
order coumadin 2mg <a href="https://buymetoclonline.life/">reglan 20mg generic</a> cheap allopurinol 300mg
Yeni yorum ekle