RÖPORTAJ: Yapay Zeka ile sağlıkçılar arasında köprüler kurmak

Yapay Zeka olgusunun sağlık alanı ve tıp eğitiminde kendini hissettirmeye başladığı bir dönemde,bu teknolojik olgunun sağlık çalışanları tarafından daha iyi anlaşılması için röportaj dizimize Radyoloji uzmanı Dr.Nevit Dilmen ile devam ediyoruz. Yeni çıkan "Sağlık Bilimlerinde Yapay Zeka" kitabının yazarlarından olan Dilmen, medikritik.com mikrofonlarına anlattı...

Merhaba Nevit bey, bize biraz kendinizden bahseder misiniz?

Merhaba, Tıp Doktoru ve radyoloji uzmanıyım.
Tıp Eğitimi ve radyoloji ihtisasımı, İstanbul Tıp Fakültesinde tamamladım.
Farklı alan ve disiplinler ile ilgili bilgi edinmeyi, deneyimlemeyi seviyorum.
Ortaokuldan başlayan bir dönemde fotoğraf ile ilgilendim. 5 arkadaşım ile
birlikte fotografım.com adlı siteyi kurduk, aynı arkadaşlar ile 2004’te
“fotografim.com fotoğraflar yorumlar” adlı bir kitabı çıkardım. 1984’de Çapada
Prof.Dr.Hilmi Sabuncu hocamızdan kodlama dersi aldım. Ekşi sözlüğe bakarsak ben
bir grafikerim. MR Pipo adlı bir grafik kitabım var. Kafiye sözlüğü adlı başka
bir e-kitabım mevcut. Bir dönem elektronik devre projeleri yaptım.  İlgi alanımda zaman ile değişmeler oluyor.
2015’de medikal üç boyutlu baskılar ile ilgilendim. 2018 yılında renkli MR
projesi ile yılın inovatif dahili bilimler doktoru seçildim.  2019’da Sağlıkta İşbirliği Platformundan
hocalarımız ve arkadaşlarımız ile kurduğumuz “Sağlıkta Yapay Zeka Topluluğu”
üyesiyim. Sağlık bilimlerinde Yapay Zeka Kitabının 5 editöründen biri ve Radyoloji
bölümü yazarıyım. “Sağlıkta Yeni Nesil Teknolojiler” kitabında Renkli MR
bölümünü yazdım.

Yapay zeka(YZ) olgusuna dair kafalarda bir çok soru var. Tam olarak ne olduğu toplumda yaygın bilinmiyor. YZ’nın ne olduğunu bir de sizden dinleyebilir miyiz?

Yapay zekayı tanımlamadan önce, zekayı
tanımlamakta yarar vardır. Turing, yapay zekayı insan zekası ile kıyaslayarak
tanımlamaktadır. Peki zeka nedir? Alex
Wissner-Gross
TED konuşmasında, zekayı gelecekteki hareket özgürlüğünü
azami yapan güç olarak tanımlamaktadır.

Psikolojik
zeka testleri
nde, yanıtı belirlenmiş sözel, sayısal ve
görsel problemleri, ilintileri en hızlı ve yaratıcı şekilde çözen kişiler,
yüksek zekalı olarak addedilmektedir. Topluluk ortalaması 100 olacak şekilde IQ
adlı bir skor ile belirtilmektedir. 

Bugün yapay zekadan bahsedildiğinde,
çoğunlukla makine öğrenmesi, derin öğrenme gibi yöntemler ile problem çözme
yetisi kastedilmektedir. Bu yöntemler, yapay sinir ağları adı verilen bir
mimari ile, gösterilen örneklerden, kendi kendine öğrenen ve daha sonra
öğrendiklerini uygulayan algoritmalardır.

YZ’nın tıpta kullanım alanları gelecekte neler olacaktır?

Önce şu soru ile başlayalım; biz yapay
zekadan  ne bekliyoruz? Belki de çok şey
bekliyoruz! Bugün gelmiş olduğumuz noktada, pek çok meslekte, eğitilmiş insan
kaynağı darboğazı yaşamaktayız. Öte yandan, yaşlanan nüfus ile nüfus piramidi
öncelikle silindir daha sonra ters piramit şeklini alacaktır. Yani artan yaşam
süreleri ile yaşlı nüfus artacak, genç nüfus azalacaktır. Bilindiği gibi, yaşlı
nüfusun sağlık problemleri gençlerden daha fazladır. Kısa süre sonra,
yaşlanmış, çok sayıda problemi olan bir popülasyon ile baş edecek bir sağlık
ordusuna ihtiyaç duyacağız. Radyolojide artan görüntü sayısı, değişen ve yeni
modaliteler karşımıza artan iş yükü olarak çıkmaktadır. Yapay zekadan aşağıdaki
yardımları bekliyoruz:

  • Hız Artışı
  • Daha Yüksek Başarı
  • Daha Düşük Maliyet
  • Ulaşılabilirlik
  • Tanıya Destek
  • İşlerde Kolaylık sağlama /
    Yardımcı olma
  • Öngörüsel (prediktif)
    değerlendirmeler
  • İşlerde Optimizasyon
  • Kalite kontrolu

Henüz emekleme döneminde olan yapay zekadan
çok şey beklemeyeceğiz. Basit işlerde yardımcı olması yeterli olacaktır.
Örneğin, dikte edilen bir radyoloji raporunun yazılması, hastaya randevu
verilmesi, sesli komutların tanınması bugünkü yapay zekanın kolayca
yapabileceği işlerdir. Bir sonraki aşamada chatbotlar aracılığı ile hastanın
problemine ilk yaklaşımın belirlenmesi, hastayı doğru uzman ile buluşturmak,
radyolojik tetkik değerlendirilmesinde basit işlerin yapılması, cilt
lezyonlarında ve göz lezyonlarında tanıya yardımcı olması, elektrokardiyografi
gibi görsel modalitelerin yorumlanması, yapay zekanın yapabileceği işlerdir.
Bugün yapay zekanın gelişmişlik düzeyi, sınıflama problemleri ve kantifikasyon
problemleri gibi meseleleri çözmek için yeterlidir. İlaç keşfi, yapay zekanın
kullanılabileceği başka bir alandır. İnsan alet etkileşimleri, patolojide Yapay
Zeka, bize ihtimal dışı gibi görünen davranış bilimlerinde Yapay Zeka diğer
potansiyel kullanım alanlarıdır

[[{"type":"media","view_mode":"media_large","fid":"3617","attributes":{"class":"media-image wp-image-9193","typeof":"foaf:Image","style":"","alt":""}}]]

Kendi alanınızda konuşmak gerekirse, radyolojik incelemelerde YZ ne gibi fırsatlar sunuyor?

Yapay Zeka radyolojinin her alanında kullanım
potansiyeline sahiptir. Çekim öncesi bilgi toplama ve planlamada, çekim
sırasında çekimi yönetme ve uygun şekilde yapılmasını sağlamada, çekim
sonrasında çekimi denetleme ve yorumlamada, radyolojik raporların
hazırlanmasında YZ’nın yardımı dokunabilir. Kemik yaşı tayini gibi
radyologların sevmediği alanlar vardır. Bunlar Yapay Zeka için görece kolay
kullanım alanlarıdır. Keza çok sayıda görüntüyü değerlendirme radyologlar için
problem oluşturmaktadır. Bu görüntüleri ön değerlendirmeden geçirme,
değerlendirme sırasında radyoloğa yardımcı olma, potansiyel kullanım
alanlarıdır.

YZ hasta hekim ilişkisini sizce nasıl etkiler? Özellikle muayenelerde yaşanılan süre sıkıntısına bir çözüm olabilecek midir?

En büyük örneğini İngiltere'de Babylon health
ile gördüğümüz Chatbotlar  telefon ile
hasta iletişimi sağlayarak, sözlü yakınmalardan, akıllı sorulara ve olası
tanılara gidebilmektedir. Bu tarz yazılımlar, hastaların hastaneye gitmeden, ön
değerlendirmesi ve ön tanısını almasını sağlayabilir. Chatbotlar çözüm
üretemedikleri noktalarda, hastayı Çağrı Merkezinde çalışan gerçek bir doktora
bağlayarak, ambulans çağırarak görevi devredebilir. Cep telefonları ve mobil
uygulamalar sayesinde büyük veri toplayan Yapay Zeka uygulamaları, cilt
lezyonları, göz hastalıkları, işitme problemleri gibi cep telefonu sensörleri
ile tanımlanabilecek hastalıkların tanısına yardımcı olabilirler. Bunlar kırsal
kesimlerde veya uzman sıkıntısı yaşanan branşlarda, sağlığın
demokratikleşmesine ve ulaşılabilirliğine yardımcı olacaktır.

Yeni çıkan kitabınızı anlatabilir misiniz?

[[{"type":"media","view_mode":"media_large","fid":"3618","attributes":{"class":"media-image wp-image-9191","typeof":"foaf:Image","style":"","width":"217","height":"320","alt":""}}]]

2019 yılının başında Sağlıkta İşbirliği
Platformunun bazı üyeleri olarak “Sağlıkta Yapay Zeka Topluluğu”nu oluşturduk.
Sağlıkta Yapay Zeka topluluğu yeni nesil örgütlenmenin bir örneğidir. Zaman
zaman yüz yüze, çoğunlukla internet yoluyla bir araya gelmiş, ortak ilgi
alanları olan insan topluluklarıdır. İşbirliği ile neler yapılabileceğini
gösteren oluşumlardır. Sağlıkta Yapay Zeka topluluğunun ilk işbirliği ürünü
Nisan 2019’da İstanbul Üniversitesi'nde düzenlediğimiz “Sağlıkta Yapay Zeka
Zirvesi” oldu. Bu etkinliğe 1000’in üzerinde katılım oldu. Bu çalışmalarımızda
Prof.Dr.Melih Bulut hocamız, bize hem önderlik, hem de mentörlük yapmaktadır
Sağlıkta Yapay Zeka Zirvesi nin görmüş olduğu yoğun ilgi, bizi bu konuda yazılı
bir eser üretmeye teşvik etti. İstanbul Üniversitesi Enformatik Bölümünde, ilki
zirve günü gerçekleşen, bir dizi toplantıda bir araya geldik. O toplantılarda
kimlerin editör olarak gönüllü olduğunu, kimlerin yazar olarak katkı
sağlayabileceğini konuştuk. Kitap yazarları, bilişimciler, sağlıkçılar ve
sağlık idarecileri, hukukçular, çevre bilimciler gibi farklı disiplinlerden
oluşuyor. Yazarların bir kısmı akademisyenlerden oluşurken, diğer bir kısmı
özel sektör deneyimi olanlardan oluşmaktadır. Davetimizi kabul eden yazarlar,
çok kısa bir sürede kendilerine ait olan bölümleri yazıp, bize teslim ettiler.
Bu kitabın, bilişimciler ile sağlıkçılar arasında bir iletişim köprüsü olmasını
arzu ettik. Yazar çeşitliliği sayesinde bu küçük kitapta, farklı disiplinler ve
pek çok farklı bakış açısı bir arada sunulmaktadır. Amacımız Türkiye'de çalışan
hekim ve bilişimcilerin, yetkili kurumların, yatırımcıların dikkatini “Sağlıkta
Yapay Zeka” konusuna çekmektir. Amacımıza kısmen ulaştığımızı söyleyebiliriz,
ancak bundan sonra yapılacakların listesi oldukça kabarık. Sağlıkta yapay zeka
çalışmaları, yatırımcı, bilişimci ve sağlıkçıların işbirliğini gerektiren
oldukça geniş kapsamlı bir alandır. Başarılı olabilmemiz için öncelikle bu
konuda güven ortamı oluşturup, diyaloğu başlatmalıyız.

Geliştirdiğiniz “Renkli MR” adıyla anılan projenizle geçen senelerde ödül almıştınız. Bu teknolojiyi ve geliştirme sürecini biraz anlatabilir misiniz?

[[{"type":"media","view_mode":"media_large","fid":"2087","attributes":{"class":"media-image wp-image-9192","typeof":"foaf:Image","style":"","width":"292","height":"292","alt":""}}]]

Renkli MR, kalıpların dışında düşünme sonucu
geliştirdiğim ve paradigma değiştirici olabilecek bir radyoloji ürünüdür.
Renkli MR ile, 3 siyah-beyaz MR sekansından, tek ve renkli bir görüntü elde
edilmektedir. Bu görüntüde, hava, yağ, su, kas ve kan gibi maddelerin
karakteristik renkleri bulunmaktadır. İnsan gözünde, 3 farklı dalga boyuna
duyarlı, 3 farklı reseptör bulunmaktadır. William Conrad Röntgen'in X ışınının
keşfi ile başlayan ve günümüze dek devam eden radyolojik görüntülemenin ana
akımı, siyah-beyaz görüntüler üzerine kurulmuştur. Halbuki bizim gözümüz, siyah
beyazdan daha fazlasını algılayabilmektedir. Renkli MR ile bir seferde
algıladığımız veri miktarı, 3 kat artırılmaktadır. Daha fazlasını algılamak
için gözümüz ve beynimizin fizyolojik mekanizması yeterlidir. Detaylarını
“Sağlıkta Yeni Nesil Teknolojiler” kitabında ( Akademisyen Yayınları, 2019) ve
farklı mecralarda, sunumlarda anlattım. Renkli MR için geliştirdiğimiz yazılım,
Açık Kaynak kodlu ve ücretsizdir. Bu konuda 
dileyenler ile proje çalışması yapmaya istekliyim.

Okuyucularımıza ve genç hekim adaylarına bir mesajınız var mı?

Mezun olduğum senelerde, hazırlandığım sınavlar için yanıtlamış olduğum bir soruyu sizinle paylaşmak istiyorum. Bu soruda, “iyi bir sağlık işletmesinin sırrı hangisidir?” diye soruluyordu. Şıklar arasında, kurumda iyi bir yönetici / iyi bir bina /  iyi alet ve edevat / ve iyi yetişmiş sağlık personeli bulunmakta idi. Değerli okuyucular, doğru şık iyi yetişmiş insanlardır. Çünkü iyi yetişmiş insanlar, eninde, sonunda iyi bir binada daha iyi alet edevatı bir araya getirirler. Burada anahtar olan kavramlardan biri, başlarında onlara ket vuran kötü bir yönetici olmamasıdır. Bu bağlamda, atabileceğimiz ilk adım, kimseden bir şey beklemeden, kendimizi yetiştirmek için çaba göstermektir. Ancak kendisini yetiştiren birey, kendine, yakınlarına ve başkalarına yararlı olabilir. Sizin gelişmeniz için en uygun ortam neredeyse, oraya gidin. Geliştikten sonra eninde sonunda köklerinize yararlı olabileceksiniz.

Röportajı yapan: Mert Savcı

[[{"type":"media","view_mode":"media_large","fid":"3619","attributes":{"class":"media-image wp-image-9189","typeof":"foaf:Image","style":"","width":"627","height":"422","alt":""}}]]

Yorumlar

AzzwNeica (doğrulanmamış) Çar, 25/09/2024 - 06:18

His symptoms were consistent with organophosphate poisoning, most likely from the insecticide that had been applied to his lawn.
Big discounts offered on <a href="https://usatadalaffonline.com/ ">tadalafil how long does it last</a> in the comparative chart on this site
But alcohol and drugs, for both men and women, can be the chicken or the egg of depression: depressed individuals are more likely to abuse substances, and excessive alcohol or drug use may feed a developing depression.

AemmNeica (doğrulanmamış) Çar, 25/09/2024 - 06:25

Parasites that cause diarrhea include Giardia lamblia, Entamoeba histolytica, and Cryptosporidium.
Be smart enough. Read <a href="https://tadalafishopusa.com/ ">tadalafil and lisinopril</a> which is available online
High glycated hemoglobin levels: The American Diabetes Association recommends people with diabetes reduce their long-term blood-sugar level to 7 percent.

AemmNeica (doğrulanmamış) Çar, 25/09/2024 - 06:26

EmpowHER does not provide medical advice, diagnosis, or treatment.
Problems with erections? Contact us <a href="https://tadalafishopusa.com/ ">tadalafil dapoxetine</a> at budget prices keep your medical costs affordable. Buy here
Because abdominal pain is a common presenting symptom in outpatient care, family physicians serve an important role in the diagnosis of appendicitis.

AemmNeica (doğrulanmamış) Çar, 25/09/2024 - 06:44

Friday and Saturday I had very light spotting like it would only show up when I wiped.
Opt between airmail and courier delivery for <a href="https://tadalafishopusa.com/ ">how long does tadalafil take to kick in?</a> many more details.
Our Privacy Policy and TOSFirewall Test, Web Tools and Free Internet Security AuditFirewall Test Anti Spam Internet Speed Test Sitemap Generator Whats My IP Heart Attack Symptoms Heart Attack Symptoms can be missed if you do not look for the right signs.

AzzwNeica (doğrulanmamış) Çar, 25/09/2024 - 06:44

For more information on the signs and symptoms of breast cancer please visit nhs.
Extravagant offers at <a href="https://usatadalaffonline.com/ ">tadalafil refractory period</a> sold with amazing discounts by a specialist site
My Symptoms: Shortness of breath that may occur suddenly Sudden, sharp chest pain that may become worse with deep breathing or coughing Rapid heart rate Rapid breathing Sweating Anxiety Coughing up blood or pink, foamy mucus Fainting, lightheadedness or dizziness Heart palpitations Signs of shock What I Felt: I honestly thought this was a really bad side stitch at first.

AemmNeica (doğrulanmamış) Çar, 25/09/2024 - 06:45

BE was en-tered as an independent variable in a number of analyseswith each of the symptom variables as dependents.
Enjoy great online deals and <a href="https://tadalafishopusa.com/ ">tadalafil over the counter</a> with wholesale discounts
Finally, I would stress the importance of addressing the emotional needs of family and friends who are providing care and support.

AzzwNeica (doğrulanmamış) Çar, 25/09/2024 - 07:06

If you have them blocked...
Follow instructions after you compare the <a href="https://usatadalaffonline.com/ ">tadalafil class</a> . Order online in minutes.
During pregnancy, high progesterone levels elevate the risk of decreased muscle tone of the ureters and bladder, which leads to a greater likelihood of reflux, where urine flows back up the ureters and towards the kidneys.

AemmNeica (doğrulanmamış) Çar, 25/09/2024 - 07:51

If directed to pursue surgery by your physician, prompt action is advised, as waiting may reduce the efficacy of surgical treatment.
to cut rates A single chart has the lowest prices for the usual <a href="https://tadalafishopusa.com/ ">tadalafil not working</a> online instead of buying medicine at the pharmacy.
It can be corrected with plastic surgery or some forms of stimulation.

AemmNeica (doğrulanmamış) Çar, 25/09/2024 - 09:18

Patient Information Request an Appointment Preparing For Your Visit Patient Testimonials Clinical Trials Research Find A Doctor Find A Location UPMC CancerCenter About Us Careers Contact Us Disclaimer Privacy News Volunteer Make A Gift upmc.
ED gone with our newest product at <a href="https://tadalafishopusa.com/ ">can i take tadalafil and sildenafil together</a> after considering online offers
Anaemia results either from defective production of red blood cells and their contents, or from their increased rate of destruction or loss from the body.

AemmNeica (doğrulanmamış) Çar, 25/09/2024 - 09:31

My husband says as long as she eats and drinks and enjoys the outside, we can deal, but she seems so confused and blank to me.
Take off problems of erection. Follow this link <a href="https://tadalafishopusa.com/ ">tadalafil max dosage</a> at cheap prices after comparing offers
In the pooled sample, baseline age was negatively associ-ated baseline depressive symptoms and positively associatedwith baseline and follow-up CMCs.

AzzwNeica (doğrulanmamış) Çar, 25/09/2024 - 09:31

There is a basic misconception of what diagnosing a symptom is in conventional medicine.
the best dealDon't let your age control your sex life. Visit <a href="https://usatadalaffonline.com/ ">tadalafil peak effect</a> today to treat your condition
MRSA infections are harder to treat if they occur in:The lungs or bloodPeople who are already ill or who have a weak immune systemYou may need to keep taking antibiotics for a long time, even after you leave the hospital.

AzzwNeica (doğrulanmamış) Çar, 25/09/2024 - 10:34

Usually, computed tomography CT , magnetic resonance imaging MRI , or a combination of CT and positron emission tomography PET is done to determine whether the cancer has spread to nearby tissues or to distant parts of the body.
Internet drugstores list their prices for <a href="https://usatadalaffonline.com/ ">how much is tadalafil per pill</a> at the lowest price possible
If expulsion had not occurred within 3 hours, a second dose of misoprostol was administered.

AemmNeica (doğrulanmamış) Çar, 25/09/2024 - 10:50

Overdose If you think you have overdosed the medicine seek emergency medical help at once.
Take off problems of erection. Follow this link <a href="https://tadalafishopusa.com/ ">what if tadalafil doesn't work</a> on this site while sitting in your home
Many patients arrive at a visit with print outs of information about new pills on the market or a condition they think they may have developed.

AzzwNeica (doğrulanmamış) Çar, 25/09/2024 - 10:51

Other research suggests ALS may share similarities to frontotemporal dementia FTD , a degenerative disease of the brain's frontal lobe.
coverage you have now.Lock in the best deal on <a href="https://usatadalaffonline.com/ ">tadalafil 20mg side effects</a> can be researched on a pharmacy website.
Treatment for sickle cell anemia involves regular eye examinations, immunizations for pneumonia and infectious diseases, and prompt treatment for sickle cell crises and infections of any kind.

AemmNeica (doğrulanmamış) Çar, 25/09/2024 - 11:00

In theory, this would impair the proliferation and differentiation of immune cells and perhaps the synthesis of immunomodulating compounds, including chemokines and immunoglobulins.
Internet pharmacies offer anonymity when you <a href="https://tadalafishopusa.com/ ">how much does 20 mg tadalafil cost</a> . See how it works!
A balanced, nutritious diet is an important aspect of a healthy pregnancy.

AzzwNeica (doğrulanmamış) Çar, 25/09/2024 - 11:01

The material in this site is intended to be of general informational use and is not intended to constitute medical advice, probable diagnosis, or recommended treatments.
It is important to compare prices, weigh savings, and then <a href="https://usatadalaffonline.com/ ">how fast does tadalafil work</a> for your prescription.
Herpes infection is a lifelong illness whose symptoms tend to return periodically.

AemmNeica (doğrulanmamış) Çar, 25/09/2024 - 11:04

SupplementsB vitamins and magnesium can be helpful in dealing with the symptoms of anxiety.
yourself familiar with requirements for pharmacies that sell <a href="https://tadalafishopusa.com/ ">tadalafil 5 mg tablet</a> from Canada to gain your trust.
This is because most of the DES-related cancers have arisen in women younger than 25 years of age, and virtually all before the age of 30 years.

AemmNeica (doğrulanmamış) Çar, 25/09/2024 - 11:14

Those who have had a concussion in the past are also at risk of having another one and may find that it takes longer to recover if they have another concussion.
Manufacturers offer low price of <a href="https://tadalafishopusa.com/ ">tadalafil 5mg how long does it last</a> , you can buy medication from home.
Using oral magnesium preparations often take much longer.

AzzwNeica (doğrulanmamış) Çar, 25/09/2024 - 11:14

Eventually, a cell line acquires a mutation in the TP53 gene and transforms the tissue from an benign epithelial tumor into an invasive epithelial cell cancer.
Good pharmacies offer discounts when you <a href="https://usatadalaffonline.com/ ">tadalafil 20 mg how long does it take to work</a> to improve your health
In some countries or states, a person having suffered from an MI may be prevented from participating in activity that puts other people's lives at risk, for example driving a car or flying an airplane.

AemmNeica (doğrulanmamış) Çar, 25/09/2024 - 13:40

It gives him insight into how close to the surface the mold and mycotoxin components of the broader illness may be.
Don’t wait in long lines, get a <a href="https://tadalafishopusa.com/ ">tadalafil cialis</a> makes a trip to the pharmacy a thing of the past. Best meds
This type of appendectomy is made by inserting a special surgical tool called laparoscope into one of the incisions.

Yeni yorum ekle

Bu alanın içeriği gizlenecek, genel görünümde yer almayacaktır.
  • Hiç bir HTML etiketine izin verilmez
  • Web sayfası adresleri ve e-posta adresleri otomatik olarak bağlantılara dönüşür.
  • Satır ve paragraflar otomatik olarak bölünür.