Bebeklerin aşılanmayla ilgili serüveni daha doğmadan, annelerinin karnında başlar. Gebelik döneminde anne adayımıza 20-36 gebelik haftaları arasında yaptığımız tetanos aşısı, mevsimine göre önerdiğimiz influenza (grip) aşısı ve hepatit B (sarılık) aşıları ile başlamaktadır. Bir bebeğin sağlıklı bir geleceğe adım atmasını, onun savunmasız bir şekilde geldiği yenidünyada karşılaşacağı bulaşıcı hastalıklara karşı korunmasını sağlamak bir ebeveynin çocuğu için yapabileceği en önemli görevi olsa gerek.
Ulusal Geliştirilmiş Bağışıklama Programımız kapsamında yapılan on aşı uygulaması ile on üç bulaşıcı hastalığa karşı koruyuculuk sağlamaktayız. Bu aşı uygulamaları tamamıyla ücretsiz bir şekilde aile hekimleri tarafından Aile Sağlık Merkezlerinde yapılmaktadır. Bu yazımda hem bebeklik hem çocukluk döneminde hangi hastalıklara hangi aşıları yaptığımızdan bahsetmek istedim. Özellikle bir yıldır tüm dünya gibi bizim de koronavirüs salgını ile mücadele ettiğimiz bu günlerde diğer bulaşıcı hastalıkların aşılamalarını da eksiksiz bir şekilde devam etmemiz, diğer bulaşıcı hastalıkların salgınlarına engel olmamız açısından çok önemlidir. Bebeğimizin tam aşılı olması onun sağlıklı bir yaşama adım atmasının en önemli unsurlarından birini oluşturmaktadır.
Sırasıyla bebeklik ve çocukluk dönemlerinde yaptığımız aşı uygulamaları şu şekilde olmaktadır.
Hepatit B Aşısı: Bebeğimiz ilk doğduğu zaman yapılan ilk aşımızdır. Hepatit B virüsü ile oluşan karaciğer iltihabı (Sarılık) hastalığına karşı yapılmaktadır. Hepatit B virüsü kan ve cinsel yolla bulaşılır. Ayrıca doğumda anneden çocuğa geçer. Karaciğeri etkiler. Çocuklarda kronikleşme riski yüksektir. Karaciğer yetmezliğine dönüşebilir. Bebeğimiz 1. Ayında ve 6. Ayında hepatit B aşını aşısını olarak tamamlar.
Tüberküloz (verem) Aşısı: Verem hastalığına karşı yapılan bir aşıdır. Verem hastalığı Mycobacterium Tüberculozis denilen bir bakteri tarafından oluşturulan özelikle akciğerleri tutan, geçmiş yüzyıllarda ciddi ölümlere neden olmuş bulaşıcı bir hastalıktır. Günümüz koşullarında da maalesef önemini korumaktadır. En çok tutulan organ akciğerdir. Hastalık solunum yolu ile bulaşmaktadır. Öksürük, daha sonraları kanlı balgam çıkarma, halsizlik, gece terlemeleri, zayıflama sık görülür. Bu hastalıktan korunmak için bebeğimize 2. ayına geldiğinde bu aşıyı uyguluyoruz.
Konjuge Pnömokok Aşısı (KPA): Halk arasında zatürre olarak adlandırılan bir akciğer enfeksiyonudur pneumoni. Erişkinde en çok streptecocus pneumonia bakterisi tarafından oluşturulur. Bunun dışında orta kulak infeksiyonlarına, sinüzite de neden olur. Bu hastalıkta damlacık yoluyla bulaşır ve 2 yaş altı çocuklarda ciddi enfeksiyonlara yol açar. Şu anda aşı takvimimize göre 2. 4.ve de 12. aylardaki hatırlatma dozu ile bebeklerimize 3 defa KPA aşısı uygulamaktayız.
DaBT-İPA-Hib Aşısı: 5’li karma aşısı da dediğimiz bu aşıyı, 5 farklı etkenin oluşturduğu hastalıklara karşı koruma amacıyla uygulamaktayız. Difteri, boğmaca, tetanoz, polio (çocuk felci ), hemofilius influenza tip b (menenjit) hastalıklarından korunmak için bebeğimize 2. Ay, 4.ay, 6.ay ve 18.ayda rapel olarak 4 doz aşı yapmaktayız.
Difteri ( kuşpalazı) Corynebacterium diphtheria adlı mikroorganizmanın boğaz, burun, göz deriye yerleşmesi ile oluşturulan ciddi sorunlara ve ölüme yol açabilen bir hastalıktır. Hastalık solunum yoluyla veya sekresyonlarla kirlenmiş eşyalarla bulaşabilir.
Boğmaca, Bordetella pertussis denen mikroorganizma ile oluşturulan, kişilerde boğulurcasına şiddetli öksürükle seyreden çok bulaşıcı bir hastalıktır. İnsandan insana solunum yolu ile bulaşmaktadır.
Tetanos, Clostridium tetani denilen bir mikroorganizmanın yaptığı hastalıktır. Doğada, toz, toprak, gübre dahil bulunabilmektedir. İnsanlara yaralanma suretiyle bulaşmış objeler ile bulaşabilmektedir. Bakterinin toksinleri vücut kaslarında kasılmalara yol açmaktadır.
Polio (çocuk felci), poliovirüsler tarafından oluşturulan bacaklarda daha az olarak da kollarda felce yol açan bir hastalıktır. Sindirim yoluyla bulaşır ve hasta ayağa kalkmakta ve yürümede zorluk çeker.
Haemofilius influenza tip b bakterisi ise farklı ciddi ve ölümcül hastalıklara yol açar. Menenjit, zatürre, orta kulak iltihabı, sinüzit gibi hastalıkların etkenidir. Bu hastalıklar çocuklarda ciddi sonuçlara yol açabilir. Özellikle beyin omurilik zarı iltihabı yani menenjit ciddi bir durumdur. Bu hastalık da yine solunum yoluyla yayılmaktadır.
OPA(Oral polio) Aşısı: Bu aşı da yine poliyomiyelit yani çocuk felci hastalığına karşı ağızdan uyguladığımız bir aşıdır. Bebeğimize 6. Ayında ve 18. Ayında olmak üzere 2 defa bu aşığı ağızdan vererek uygulamaktayız. Bu aşılama ile bağırsaklarda virüsün çoğalmasını ve dışkı ile de atılmasını engelliyoruz. Böylece toplumsal korumada büyük bir oranda sağlanmış oluyor.
Suçiçeği Aşısı: Bebeğimize 12. Ayında yaptığımız bir aşıdır. Su çiçeği hastalığı Varicela zoster denilen bir virüsle oluşturulan, deride oluşan kızarıklık, kaşıntılı içi dolu keseciklerle seyreden oldukça bulaşıcı, döküntülü genellikle ateşle seyreden bir hastalıktır. Yüzde, gövdede, saçlı deride bu döküntüler görülebilmektedir. Hava veya temas yoluyla bulaşabilir.
KKK (Kızamık, Kızamıkçık, Kabakulak) Aşısı: Bebeğimizin 12. Ayında ve 1Temmuz 2016 tarihinden başlamak üzere 48. Ayında olan çocuklarımıza yaptığımız bu aşı ile kızamık, kızamıkçık ve kabakulak hastalıklarına karşı koruma sağlamış oluyoruz.
Kızamık paramixovirüsler dediğimiz bir virüs tarafından oluşturulan hastalıktır. Oldukça bulaşıcı bir hastalıktır. Bu da cilt üzerinde kırmızı döküntülerle seyreder. Yine solunum yolu ile bulaşır. Özelikle ciddi komplikasyoları vardır. Hastalığı geçirdikten 7-10 yıl sonra beyin iltihabı görülebilmektedir.
Kızamıkçık hastalığı da yine solunum yoluyla bulaşan kızamıkçık virüsü tarafından oluşturulmaktadır. Yine kızamıktaki gibi deride döküntüler olmakla birlikte daha az yaygındır. Hafif ateş, boğaz ağrısı, lenf bezlerinde şişme olur. Özellikle gebelik öneminde bu hastalık geçirilirse sonuçları ağır olur.
Kabakulak da yine paramiksovirüslerin özellikle yanak tarafındaki tükürük bezlerini tutması ile oluşan bulaşıcı bir hastalıktır. Yine solunum yolu ile hastalık bulaşır. Özellikle tükürük bezinde şişme, ağrı, hafif ateş, halsizlik, eklem ağrıları yapabilir. En önemli komplikasyonlarından biri testis iltihabına yol açabilmesidir. Ayrıca beyin iltihabı, pankreas iltihabı, kalıcı veya geçici işitme kaybı da yapabilir.
Hepatit A aşısı (Sarılık): Sarılık hastalığına karşı bebeklerimize 12. Ve 24. Aylarda yaptığımız aşıdır. Hepatit A virüsü tarafından oluşturulan karaciğer iltihabına karşı koruyan aşıdır. Dünyada çok görülen bir hepatit etkenidir. Ağız yoluyla kirli sular, besinler ile geçebilir. Kötü hijyen koşullarında bulaşma fazladır. Ateş, yorgunluk, kas eklem ağrıları, daha sonra da cilt ve gözlerde sarılık ortaya çıkar. Erişkin döneminde geçirilirse ciddi karaciğer hasarına yol açabilir.
DaBT-İPA: 4’lü karma aşısı da dediğimiz bu aşıda difteri, boğmaca, tetanos ve polio (çocuk felci) hastalıklarına karşı bebeklik döneminde yaptığımız 5’li karma aşıyı hatırlatma dozu şeklinde 48. Ayda yapmaktayız. Daha önceki dönemlerde ilk ilkokulun birinci sınıfında uygulanan bu aşı, artık çocuğumuz 48. ayına gelince Aile Sağlığı Merkezlerinde yapılmaktadır.
Td Aşısı: Erişkin tip Difteri tetanos aşısıdır. Çocuğumuz 13. Yaşına geldiğinde uygulanmaktadır. Daha önce okul aşıları kapsamında 8. Sınıfta uygulanan bu aşı artık 13. Yaşta Aile Sağlık Merkezlerinde yapılmaktadır.
Henüz ulusal aşı takvimimizde yer almayan, ama en kısa sürede bu kapsama alınmasını çok istediğimiz Rota virüs (ishal) aşısı ve Meningokok (menenjit) , aşıları da bebek ve çocukluk çağında, HPV (Rahim ağzı kanser ) ise yine çocuk ve ergenlik döneminde yapılan aşılardandır.
Çocuklarımızın doğar doğmaz başlayan aşılama serüveni 13. yaşında erişkin dönemlerine kadar böylece sonlanmış oluyor. Ancak bağışıklama süreci biliyoruz ki tüm yaşam boyu devam etmektedir. Aydınlık, sağlıklı bir gelecek sağlıklı nesillerle olabilir.
AŞI CANDIR HAYAT KURTARIR.
Kaynaklar:
THE MERCK MANUAL OF DİAGNOZİS AND TERAPY
SAYFA 2303- 2335