Anemi, vücudumuzdaki çevre kanındaki hemoglobin miktarının kişinin yaş ve cinsi için belirtilen değerin altında olması durumudur. Halk arasında anemiler kansızlık olarak tariflenir. Kırmızı kan hücrelerinin azlığı olarak da nitelendirilir. Erişkin bir erkeğin hemoglobin değerinin 14g/dl , erişkin kadının 12 g/dl altında olması kişinin anemik olduğunu gösterir.
Anemi nedenleri arasında demir eksikliği anemisi muhtemelen dünyada en sık görülen anemi şeklidir. Her yaşta ve bütün sosyo-ekonomik gruplarda görülebilmekle beraber çocuklar ve gençlerde, yetersiz beslenme durumlarında, doğurganlık ve lohusalık dönemindeki kadınlarda daha sıklıkla görülmektedir.
Özellikle süt çocukluğu ve gebelik dönemleri, demir eksikliği anemisi görülme oranlarının arttığı dönemlerdir. Bu nedenle koruyucu sağlık hizmetleri kapsamında Aile Sağlığı Merkezlerimizde 6-12 ay arası bebeklerimize ve gebelik takibini yaptığımız gebelerimize demir eksikliği anemisini önlemek için proflaktik demir preperatı ücretsiz olarak verilmektedir.
Demir eksikliği anemisi nasıl oluşur?
Demir eksikliği anemisinin oluşmasında başlıca üç faktör rol oynar.
Yaşam dönemleri içinde artan demir ihtiyacının karşılanamaması, yetersiz demir alınımı, kronik kan kaybı.
Özellikle büyüme çağındaki çocuklarda,artan demir ihtiyacı nedeniyle , yetersiz demir alınımı sonucunda demir eksikliği anemisi ortaya çıkışı kolaylaşır. Demirden zengin gıdalarla beslenememe önemli nedendir.
Erişkinlerde görülen demir eksikliği anemisi, kronik kanamaya bağlı olabilir. Hemoroidler, peptik ülserler, bağırsaklarda oluşan gizli kanamalar, polipler, kronik asprin kullanımı,bağırsak parazitleri, kadınlarda oluşan uzun ve aşırı adet kanamaları, idrarda gözle görülen veya görülmeyen kanamalar başlıca sebepler olabilir. Bu nedenle tespit edilen demir eksikliği anemisinde bu nedenler açısından mutlaka ileri tetkikleri yapılmalıdır.
Bazen de bağırsaklardan demir emiliminin bozulması sonucunda da anemi gelişebilmektedir.
Belirtileri Nelerdir?
Hastalık bulguları genellikle sinsi bir şekilde ilerler. Hemoglobin değeri 9g/dl altına inmediği sürece sadece halsizlik, sinirlilik, baş ağrısı, uykusuzluk, el ve ayaklarda uyuşukluk şeklinde görülür. Anemi derinleştikçe solukluk, çabuk yorulma, çarpıntı, iştahsızlık, bazen de yutma güçlü görülür. Tırnak ve saçlar kolay kırılır, kuru ve ince olur. Çocuklarda toprak yeme isteği oluşur.(PİKA) Kadınlarda adet düzeni bozuklukları, adet görememe durumları oluşabilir.
Tanı nasıl konur?
Periferik bir venden alınan kan örneğinde yapılan tam kan sayımı ile, kandaki demir, demir bağlama kapasiteleri, hemoglabin, hematokrit değerleri ve demir depolarının ölçümü ile, demir eksikliği anemisinin tanısı konulabilmektedir.
Tedavi Nasıl Yapılır?
Demir eksikliği tanısı konduğunda öncelikle altta yatan nedeni araştırmalı ve mümkünse bu neden ortadan kaldırılmaya çalışılmalıdır. Aksi halde hem anemi düzelmez hem de esas hastalığın tedavi şansını kaçırmış olabiliriz.
İkinci ilke de demir tedavisi ile eksikliği yerine koyma ve demir depolarını doldurma amaçlıdır. Bu nedenle verilecek demir preperatı, eğer emilim bozukluğu yoksa ağız yolu ile uygulanmalıdır.Oral demir tedavisinde günlük doz 100-200 mg dır. Oral demir tedavinde hemoglobin miktarı normale gelinceye kadar tam doz devam edilmeli, daha sonra demir depoları doldurmak amaçlı 3-6 ay düşük doz tedavi sürdürülmelidir. Eğer oral tedaviye aşırı tahammülsüzlük, mide, bağırsaklarda emilim sorunları varsa, ağızdan verilen demir ile kan kaybı karşılanamayan kanama durumları mevcut ise intravenöz veya intramuskular preperatlar da uygulanabilir.
Yine bu dönemde demirden zengin besinlerin (kırmızı et, yumurta, kuru kayısı, kuru üzüm, pekmez, tahıllar,lahana, patates, fındık, badem,amut, hurma, kabak, balık gibi) tüketilmeli ve yaşam boyu sağlıklı ve dengeli beslenmenin öneminin unutulmamalıdır.
Sağlıklı, güzel günler hep bizimle olsun.
DR EMİNE ÖZDEN GEZER
Kaynaklar:
- İç Hastalılkarı editör Prof Dr Aydoğan Öbek
- The Merck Manuel Tanı- Tedavi El Kitabı
- Cecil Essentıals Of Medicine